Przegląd Literatury 01/2019 (64)

Fascynująca opowieść szkockiego neoromantyka i autora wielu książek przygodowych o dwoistości ludzkiej natury.

Ceniony londyński lekarz Henry Jekyll uważa, iż każdy nosi w sobie dwa przeciwstawne charaktery: jawną prawość i dobroć oraz skrywane zło, agresję i dążenie do destrukcji. Prowadzi doświadczenia chemiczne, które mają na celu wynalezienie eliksiru, radykalnie zmieniającego osobowość. Pod osłoną nocy doktor Jekyll zamienia się w okrutnego pana Hyde’a, który jest ucieleśnieniem zła.

Powieść Stevensona uznawana jest za portret psychopatologicznej podwójnej osobowości. „Doktor Jekyll i pan Hyde” szybko odniósł sukces i stał się jednym z bestsellerów R.L. Stevensona. Pierwsze adaptacje sceniczne książki pojawiły się rok po jej publikacji, a nowela stała się kanwą wielu filmów i komiksów.

Ta krótka nowela po raz pierwszy została opublikowana 5 stycznia 1886 roku i odniosła wielki, światowy sukces. Jej autor (twórca m.in innych bestsellerów, takich jak Wyspa Skarbów, Porwany za młodu) odmalował dwoistość ludzkiej natury z przerażająca precyzja. Mamy więc poczciwego doktora, który dąży do odkrycia prawd nie dla niego przeznaczonych, w wyniku czego objawia się jego druga, o wiele bardziej niebezpieczna i dramatyczna natura. Odrysowany portret podwójnej natury doktora Jekyll’a spełnia także obawy autora co do kondycji i przyszłości ludzkiej rasy (podobnie jak wiele książek i autorów z tego okresu, w obawie przed dynamicznym i niespotykanym dotąd rozwojem nauki). Bohater doskonale zdając sobie sprawę z dwoistości ludzkiej natury, postanawia wie stworzyć środek, by oddzielić dobrą od złej, jednak jak to w życiu bywa,  to właśnie ta druga, mroczna natura człowieka zwycięża niemal ostatecznie. Postać doktora stała się jednym z symboli epiki wiktoriańskiej, osoby która prze ku nieodkrytemu i często zakazanemu bez względu na koszty i dramat otoczenia. Obraz takiego człowieka, zagubionego w dwóch sprzecznościach obrazuje cytat: Tak więc miałem obecnie dwie osobowości i dwie postaci zewnętrzne: jedna była bez reszty zła, druga natomiast pozostawała dawnym doktorem Jekyllem, owym zbiorem sprzeczności, który tak bardzo chciałem udoskonalić. Nawet dziś, pomimo upływu lat, co daje się zauważyć rozwlekłymi opisami, lichością dialogów oraz ubogą charakterystyka drugorzędnych postaci, nowela Stevensona stanowi ciekawy przykład uniwersalnej walki dobra ze złem we wnętrzu człowieka.

Na koniec ciekawostka – ponoć sama historia przyśniła się Stevensonowi, a ów sen został w najważniejszym momencie przerwany, przez żonę szkockiego pisarza.

Wybór guslarskich opowiadań THE BEST OF THE BEST nareszcie we właściwej dla tej prozy oprawie, w ekskluzywnym wydaniu w serii Klasyka SF. Bo co jak co, ale opowiadania guslarskiej do kanonu weszło już dawno.

Ze względu na obszerność wyboru (ponad 800 stron) zestaw zostanie podzielony na 2 tomy, WIELKI GUSLAR WITA oraz WIELKI GUSLAR WITA OBCYCH. W pierwszym znajdą się opowiadania o niezwykłych przygodach mieszkańców Guslaru, a w drugim opowiadania o bliskich spotkaniach trzeciego stopnia z udziałem guslarczyków. W obu tomach opowiadania zostaną ułożone w porządku chronologicznym. Opowiadania Kira Bułyczowa o Wielkim Guslarze towarzyszą polskiemu czytelnikowi od wielu, wielu lat i wciąż bawiąc skłaniają do zadumy nad człowiekiem. W Guslarze jak w zaczarowanym zwierciadle skupiają się śmiesznostki, wady, zalety, pragnienia i lęki naszej cywilizacji. Choć Bułyczow bezlitośnie obnaża i ośmiesza swoich bohaterów, kpi z nich bezustannie, to jednocześnie bardzo ich lubi, dzięki czemu wciąż każdy z nas może być dumny, że jest człowiekiem. Wielki Guslar to małe powiatowe miasteczko, niby niczym nie różniące się od innych prowincjonalnych miasteczek w zachodniej Rosji, gdyby nie częstotliwość cudów i niewyjaśnionych zdarzeń, jaka ma w nim miejsce. I już nie chodzi o tych kosmitów, których można spotkać na każdym podwórku czy w trakcie grzybobrania. W Guslarze dzieją się naprawdę dziwne rzeczy – bo jak inaczej nazwać hodowle mamutów i prerodaktylów, odkrycie eliksiru młodości,