III Rzesza w swojej wielkiej krucjacie o opanowanie świata, starła się z dwoma wielkimi przeciwnikami. Z jednej strony potężne państwo Józefa Stalina, z drugiej zaś, konglomerat złożony z kilkunastu krajów, w tym dogorywającego Imperium Brytyjskiego i rozwijających się w zastraszającym tempie Stanów Zjednoczonych.
Wspólnota Brytyjska i jej sojusznicy.
Obok Wielkiej Brytanii wojnę III Rzeszy i jej sojusznikom wypowiedziały niezależne dominia:
– Kanada
– Australia
– Nowa Zelandia
– Nowa Funlandia
– Związek Południowej Afryki.
Oprócz tych państw, także brytyjskie terytoria zamorskie wzięły znaczący udział w wojnie. Wystarczy wspomnieć tylko Indie Brytyjskie, których obywatele ponieśli większe straty w ludziach niż sama Wielka Brytania.
Broń palna produkcji brytyjskiej nie była wykorzystywana przez III Rzeszę w wielkich ilościach. Traktowano ją jako ciekawostkę lub też używano jej w razie wyższej konieczności i uzbrajano nimi jednostki tyłowe i sojusznicze. Brytyjska broń osobista taka jak: rewolwery i pistolety Smith-Wesson, Webley-Scott i Enfield była dla niemieckich żołnierzy cennymi pamiątkami (podobnie sytuacja wyglądał z bronią niemiecką u aliantów, czego najlepszym przykładem było posiadanie pistoletu Lugera), często używanymi zamiast analogicznych pistoletów produkcji niemieckiej. Rewolwery Webley otrzymały oznaczenie Revolver 665 (e). Najpopularniejszy brytyjski pistolet maszynowy: Sten o kalibrze 9 mm był przez Niemców produkowany w fabryce Mausera pod kryptonimem Gerät Potsdam pod koniec wojny. Wyprodukowano zaledwie 25 tysięcy egzemplarzy tej broni, a to z winy niespodziewanie wysokich kosztów produkcji. Egzemplarze pistoletu służyły głównie w działaniach dywersyjnych. Niemcy, modyfikując oryginalne Steny, na ich koncepcji w 1945 roku rozpoczęły także produkcję MP 3008, zwanych Volks MP lub Gerät Neumünster. Miała to być broń powszechna Volkssturmu, w domyśle tania i prosta w obsłudze, jednak wraz z postępami aliantów, wyprodukowanych egzemplarzy było jeszcze mniej niż w wersji dywersyjnej. Zdobyte egzemplarze oryginalnych brytyjskich Stenów w różnych wersjach otrzymały kryptonim: Maschinenpistole (e) z numerami od 748 do 750. Pozostałe modele brytyjskich pistoletów maszynowych albo wzorowano ściśle na broni niemieckiej upraszczając ich konstrukcję, albo też odegrały zbyt małą rolę w walkach.
Podstawowym karabinem armii brytyjskiej były różne wersje karabinu powtarzalnego Lee-Enfield. W czasie ewakuacji spod Dunkierki, na francuskim brzegu pozostało około 250 tysięcy sztuk tej broni. Zależnie od wersji karabinu, przyjęto w armii niemieckiej różne ich nazewnictwo: od Gewehr 281 (e) dla Lee-Enfield No. 1 Mk III po Gewehr 283/1 (e), z np. oznaczeniem dla karabinu snajperskiego: Zielfernrohr-Gewehr 283/2 (e).
Rodzina ręcznych karabinów armii brytyjskiej składała się z Brenów, Lewisów oraz Vickersów i Hotchkissów. Lewisy w czasie drugiej wojny były już zastępowane przez nowocześniejsze Breny i Vickersy. Zajęte przez Niemców karabiny kalibru 7.7 mm zostały oznaczone jako le. Maschinengewehr 137 (e). Ponad 25 tysięcy sztuk Brenów utracili Brytyjczycy w 1940 roku we Francji. Przeszły one (i kolejne zdobyte sztuki) na wyposażenie niemieckiej armii jako le. Maschinengewehr 138 (e). Ciężkie karabiny maszynowe Vickers K otrzymały zaś oznaczenie s. Maschinengewehr 230 (e).
Australijczycy używali pistoletów maszynowych Owen (w niemieckiej nomenklaturze wojskowej przyjęto nazywać je Maschinenpistole 752 (e)) oraz późniejszej jego wersji czyli pistoletu Austen, choć jest on do dziś uważany za gorszego od poprzednika.
Bezpośrednim wsparciem brytyjskiej piechoty i jej sojuszników były moździerze Ordnance S.B.M.L. 2 inch Mortar. W niemieckiej armii zdobyte egzemplarze tego moździerza przyjęły się na służbę jako 5 cm Granatwerfer 202 (e). Innym rodzajem bezpośredniego wsparcia brytyjskiej piechoty były granatniki przeciwpancerne Piat. Niemiecka armia przejęte egzemplarze oznaczyła jako Panzabwehrwaffe 789 (e). Piaty będące udaną konstrukcją, wyparły używane wcześniej karabiny przeciwpancerne Boys kalibru 13.97 mm, które okazały się niewystarczające na współczesnym teatrze działań.
Armaty przeciwlotnicze Ordnance QF 3 inch 20-cwt AA (pierwsza armata na świecie specjalnie skonstruowana do roli działa przeciwlotniczego), choć przestarzała, była wykorzystywana w Brytyjskim Korpusie Ekspedycyjnym we Francji, gdzie egzemplarze tego działa trafiły w ręce Niemców, a ci nazwali ją: 7,5 cm Flak Vickers (e). Kolejne działo przeciwlotnicze – Ordnance QF 3.7 inch AA Mk I – cieszyło się takim uznaniem w III Rzeszy, że do przejętych we Francji sztuk produkowano amunicję (niestandardową w niemieckiej armii). Służyły one jako: 9-4 cm Flak Vickers M.39(e) w charakterze baterii nadbrzeżnych (podczas operacji „Infatuate” potwierdzono zniszczenie kilku barek desantowych za pomocą tych dział) i dział przeciwlotniczych.
Dwufuntowe armaty przeciwpancerne Ordnance QF 2-pdr AT produkowane od 1936 roku w niemieckiej armii służyły jako 4 cm Pak 192 (e). W wyniku niedostatecznej mocy w walce z coraz bardziej rozbudowanymi osłonami czołgowymi zastąpiono je działami sześciofuntowymi o kalibrze 57 mm i nazwie: Ordnance Quick Firing 6-pounder 7 cwt. oraz siedemnastofuntowymi o kalibrze 76,2 mm. W początkowym okresie II wojny światowej brytyjskie wojska używały także dział polowych Ordnance QF 18-pdr Gun. Były to armaty polowe o kalibrze 84 milimetrów. Służące w armiach III Rzeszy typy tej armaty otrzymały kryptonim: 7,62 cm FK 271 (e). W armii brytyjskiej zostały one zastąpione przez słynne haubicoarmaty 25-funtowe Ordnance QF 25-pdr. Dział tych wyprodukowano kilka wersji, oznaczając poszczególne poprzez dodanie do nazwy bazowej słowa Mark w liczbie od I do IV w zależności od wersji. Wersja Ordnance QF 25-pdr Mk I w niemieckiej nomenklaturze otrzymały kryptonim: 8,76 cm Feldkanone 282 (e). W niemieckiej armii bardzo ceniono rozwiązania zastosowane przy produkcji tej armatohaubicy oraz jej skuteczność, przez co Niemcy uzbroili w zdobyczną broń kilka swoich jednostek. Przejęte sztuki ciężkich haubic BL 6 inch 26-cwt Howitzer wykorzystywanych w Afryce Północnej otrzymały kryptonim: 15,2 cm sFH 412 (e). Działa górskie Ordnance QF 3.7 inch Light Howitzer Mk I wykorzystywane przez Brytyjczyków m.in. w Afryce północnej i Włoszech, a także w lżejszej wersji w jednostkach spadochroniarzy, wykorzystywali Niemcy jako 9,4 cm GebH 301 (e).
Brytyjskie czołgi piechoty Mk I Matilda I (A11), Niemcy zdobyli już we Francji w 1940 roku. Weszły one do służby jako Infanterie Panzerkampfwagen Mk I – 747(e), choć nie ma potwierdzonych faktów użycia tych wozów. Druga wersja czołgu piechoty Mk II Matilda (A12) ciesząca się dużym powodzeniem i sama będąca dobrą konstrukcją która pojawiła się w wielu przeróbkach, była także wykorzystywana przez Niemców do końca wojny (m.in. w Budapeszcie w 1945 roku). Pierwsze egzemplarze tych czołgów Niemcy przejęli już w 1940 roku we Francji, po czym nazwali je Infanterie Panzerkampfwagen Mk II 748(e). Początkowo służyły one do szkolenia załóg niemieckich czołgów. Jeden egzemplarz przerobiono na działo przeciwlotniczej o wdzięcznej nazwie Oswald. Wiele egzemplarzy tej broni Niemcy zdobyli w Afryce, gdzie trafiały do Africa Korps Rommla, jako tak konieczne uzupełnienie broni pancernej. W większości przypadków przemalowywano poszczególne egzemplarze na niemieckie barwy, choć w kilku zamontowano wieże dowódcze z PzKpfw III. W pewnych ilościach wykorzystywano je także na froncie wschodnim, głównie po zdjęciu wieżyczki jako transportery ewakuacyjne.
Innym z szeroko używanych czołgów w Afryce Północnej był A15 „Crusader”, którego do końca wojny wyprodukowano prawie 5000 sztuk w różnych wersjach (z różnymi armatami poprzez ciągniki artyleryjskie czy przeciwlotnicze działa samobieżne). Używały ich także siły australijskie, nowozelandzkie, kanadyjskie i PSZ. Niemcy zdobyte egzemplarze nazwali: Kreuzerkampfwagen MK VI 746(e). W początkowej fazie wojny Brytyjczycy używali także czołgów szybkich i pościgowych Cruiser Tank Mark I (A9), Cruiser Mk II (A10), Cruiser Tank Mk III (A13). Były to czołgi słabo uzbrojone i posiadające wiele wad, jednak odznaczające się przyzwoitym podwoziem. Były używane praktycznie wyłącznie przez angielską armie, a kilka zajętych przez Niemców egzemplarzy służyło do szkolenia kierowców i w siłach tyłowych.
Cała seria lekkich czołgów Light Tank Mk była w mniejszym lub większym stopniu wykorzystywana przez Niemców głównie do działań tyłowych. PzKpfw VI 736 (e) (Light Tank Mk VI) stał się podstawą kilku modyfikacji. Niemcy przerobili brytyjskie lekkie czołgi m.in. na samobieżne haubice szturmowe 10,5cm leFH 16 auf Fgst Geschützwagen Mk VI(e). Czołgi średnie A27M Cruiser Tank VIII Cromwell (w wersji Cromwell oraz Centaur) a także Mk VIII Challenger były wykorzystywane przez Niemców w niewielkiej liczbie pod koniec wojny.
Wielu modyfikacjom poddano transporty opancerzone Universal Carier, zwane również Bren-Carier. W niemieckiej nomenklaturze wojskowej przyjęto: gepanzerter Maschinengewehrträger Bren 731 (e). Na podwoziach tych wozów montowano działa przeciwlotnicze 2 cm Flak 30 lub 38, przeciwpancerne 3,7cm PaK36. Używano ich jako pługów śnieżnych, samobieżnych nośników ładunków wybuchowych oraz ruchomych wyrzutni pocisków 8,8 cm Panzerschreck Raketen Panzerbuchsen 54. Czołgi rozpoznawcze Tetrarch Mk VII służyły Niemcom jako: leichter Panzerkampfwagen Mk.VII 737 (e). Samochody pancerne Guy Armoured Car w liczbie sześciu sztuk zostały zdobyte przez Niemców we Francji i otrzymały oznaczenie: Panzerspähwagen G 209(e), nie wiadomo czy zostały użyte w walce. Lekkie samochody zwiadowcze Humber (popularne Ironside) w różnych wersjach produkowane do 1943 roku w III Rzeszy zostały przemianowane na leichter Panzerspähwagen Ir 204 (e). Samochód pancerny Daimler Scout Car (Dingo) otrzymał zaś oznaczenie: leichter Panzerspähwagen Mk.II 202 (e). Niemcy przejęli także pewną liczbę AEC Car oraz Standard Beaverette w różnych wersjach. Kanadyjczycy jako samochodu pancernego używali opartego na Dingo: Lynx Scout Car którego pewna liczba egzemplarzy również trafiła w ręce niemieckie. Po pierwszym października 1943 roku Niemcy przejęli około 300 sztuk od swych byłych sojuszników. Na włoskim kamuflażu domalowano niemieckie oznaczenia.
Nie należy zapominać o wykorzystaniu przez wspólnotę brytyjską sprzętu amerykańskiego przekazanego jej w ramach podpisanej 11 marca 1941 roku ustawy federalnej: Lend-Lease Act (ang. umowa pożyczki-dzierżawy).
Stany Zjednoczone.
Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny miało gigantyczne znaczenie dla obrazu drugiej wojny. Zaplecze jakim stał się ten kraj dla osamotnionej Wspólnoty Brytyjskiej, a potem jego bezpośredni udział miał prawdopodobnie decydujące znaczenie w dziejach wojny. Bezkompromisowa i przede wszystkim bezzwrotna ustawa Lend Lease, w ramach której do Wielkiej Brytanii zostały dostarczone olbrzymie ilości sprzętu, zmieniał bieg wojny. Uzbrojenie było dostarczane nie tyko do Anglii, ale także do ZSRR, Chin, Wolnych Francuzów.
Ocenia się całkowitą wartość dostaw na około 49 miliardów ówczesnych dolarów. Dla samego Związku Radzieckiego dotarło około: 27 tys. samochodów, 22 tys. samolotów, 13 tys. czołgów, 9 tys. traktorów, 2 tys. lokomotyw, 11 tys. wagonów, 3 mln t benzyny lotniczej, 350 tys. t materiałów wybuchowych, 15 mln par butów, 70 mln m kw. tkanin ubraniowych, 4 mln opon oraz 200 tys. km drutu telefonicznego. A było to zaledwie 1/5 wszystkich dostaw.
Ogromny potencjał militarny Stanów Zjednoczonych pozwolił najpierw zahamować niemieckie i japońskie ofensywy, a następnie samym aliantom przejść do kontrofensywy, co bez ich pomocy byłoby niemożliwe.
Amerykańska indywidualna broń strzelecka była reprezentowana przez konstrukcje: Springfield, Garand, M1, Colt, Smith&Wesson, Thompson oraz M3. Pistolety samopowtarzalne Colt M1911A1 (produkowane do dzisiaj) w niemieckiej nomenklaturze wojskowej otrzymały oznaczenie: Revolver 661 (a). Zdobyczne rewolwery Smith&Wesson M1917 kalibru .45 ACP (11.43×23mm) przez Niemców używane były pod oznaczeniem Revolver 662 (a). Karabiny powtarzalne Springfield M1903 służyły jako Gewehr 249 (a), zaś ich snajperska wersja M1903A4 jako Zielfernrohrgewehr 247 (a). Niezwykle popularne karabiny samopowtarzalne M1 Garand stosowane były przez niemieckich żołnierzy pod kryptonimem: Selbstladegewehr 251 (a). Karabinki samopowtarzalne M1 sprawdzały się lepiej od Garandów w trudnych warunkach dzięki swej poręczności. Zdobyte przez III Rzeszę egzemplarze tej broni otrzymały kryptonim Selbstladekarabiner 455 (a). Pistolet maszynowy Thompson (popularny Tommy Gun) w różnych wariantach produkowany był od 1921 do 1944 roku. Stosowana przez Niemców jego nazwą było: Maschinenpistole 760 (a). Pistolet maszynowy Reising, będący dość zawodną bronią i stosowany w małych ilościach używany bez przez Niemców niezwykle sporadycznie, a jego egzemplarzy otrzymały nazwę Maschinenpistole 762 (a). Proste w budowie i konstrukcji pistolety maszynowe M3, w niemieckiej armii oznakowano jako Maschinenpistole 763 (a).
Wojska amerykańskie jak bezpośredniego wsparcia piechoty w walce z opancerzonym przeciwnikiem używały ręcznych wyrzutni przeciwpancernych pocisków rakietowych z głowicami kumulacyjnymi – Bazook oraz wyrzutni granatów M7. Bazooki czyli wyrzutnie M1 po raz pierwszy wykorzystane zostały w działaniach w Afryce Północnej, gdzie też najprawdopodobniej pierwsze sztuki zostały zajęte przez Niemców (inna teoria głosi, że pierwsze egzemplarze tej broni trafiły w niemieckie ręce podczas walk w Rosji). Bazooki posłużyły Niemcom jako baza do stworzenia Raketenpanzerbüchse Panzerschreck czyli rakietowych granatników przeciwpancernych, które były o wiele bardziej udaną bronią od Bazook. Zdobyczne Bazooki otrzymały w wojsku niemieckim kryptonim: Raketenpanzerbüsche 788 (a). M7 natomiast, będące nasadkami do miotania granatów otrzymały nazwę: Gewehrgranatgerät 795 (a). Bezpośrednim wsparciem piechoty były także moździerze, z których najpowszechniejszy 81 mm M1 był również wykorzystywany i ceniony przez niemiecką piechotę.
Amerykańska armia znana była z optymalizacji i wprowadzania niewielu rodzajów uzbrojenia, za to produkowano je w kilku wersjach. Ich broń odznaczała się duża prostotą wykonania, czego przyczyną była ich masowa produkcja. Seria półgąsienicowych transporterów opancerzonych Half Track w wielu wariantach była podstawowym wozem opancerzonym armii amerykańskiej. W czasie wojny wyprodukowano ich ponad 35 000 sztuk i służyły one do przewozu piechoty zmechanizowanej w dywizjach pancernych, a także jako ciągnik, wóz sanitarny, wóz łączności i wóz rozpoznawczy. Ich nadwozia stały się podstawą bazową do wielu typów dział samobieżnych i przeciwlotniczych. W armii niemieckiej otrzymały one oznaczenie: gepanzerter Mannschaftstransportwagen M3 (a). Obok Half-tracka drugim powszechnym wozem opancerzonym armii amerykańskiej był: M8 Greyhound. Niemiecka armia używała sporej ilości tych pojazdów pod kryptonimem Panzerspähwagen M8 (a). Amerykańscy żołnierze posługiwali się także kołowymi transporterami opancerzonymi Scout Car M3A1 które Niemcom służyły jako Panzerspähwagen M3A1 210 (a).
Czołgi lekkie M3/M5 Stuart w różnych wersjach oraz pojazdy pochodne otrzymały zbiorczy kryptonim Panzerkampfwagen M3 740 (a). Czołgi M3 Lee (Brytyjczycy używali wersji Grant) w niemieckiej armii otrzymały kryptonim Panzerkampfwagen M3 747 (a). Najpopularniejszy amerykański czołg średni MediumTank M4 „General Sherman” w niemieckiej armii służył jako Panzerkampfwagen M4 748 (a).
Niemcy posługiwali się także dużą ilością amerykańskich pojazdów ciężarowych i osobowych. Takie ciężarówki jak Studebaker US-6, Dodge WK-60, GMC AFWX 354. Popularne Jeepy czyli Willys MB lub Fordy GPW w dużej ilości służyły w armii III Rzeszy podobnie jak Dodge WC-51 i Bantam BRC-40. Nie należy również zapominać o nielicznym, ale jednak wykorzystaniu różnych zdobycznych wersji samobieżnych dział polowych, czy moździerzy.
Amerykańska armata przeciwpancerna kalibru 37 mm, na europejskim teatrze działań nie sprawdziła się, czego powodem było silne opancerzenie niemieckich pojazdów. W armii była ona zastępowana przez brytyjskie działa 6-funtowe. Działa przeciwlotnicze 90 mm Gun M1/M2/M3 będące amerykańską odpowiedzią na słynne niemieckie „88” zdobyły sławę dzięki obronie Antwerpii przed niemieckim zmasowanym atakiem lotniczym w 1944 roku. Niemcy w większości jednak posługiwali się tą armatą w zdobycznych M26 Pershing. Armata przeciwlotnicza Bofors 40 mm szwedzkiej produkcji również służyła w amerykańskiej armii, a Niemcy swoje egzemplarze oznaczyli 4 cm/56 (1.57″) Flak 28. Niemiecka armia wykorzystywała także zdobyczne działa i haubice amerykańskiej armii takie jak haubice kalibru 75 mm M1A1 oraz 105 mm M2.
Armia niemiecka wykorzystywała sprzęt wojskowy Wielkiej Brytanii niemal przez cały okres trwania II wojny światowej. Ogromne ilości broni pozostawione na plażach Dunkierki, dziesiątki tak potrzebnych pojazdów korpusowi ekspedycyjnemu Rommla w Afryce Północnej, uzupełnianie braków na włoskim teatrze działań, kontrofensywa w Ardenach – to tylko najważniejsze przykłady wykorzystania broni zbudowanej przez Wielka Brytanię i jej sojuszników. Podobnie sprawa wyglądała ze sprzętem Stanów Zjednoczonych. W drugiej fazie wojny było to szczególnie widoczne. Nie należy również zapominać, o ogromnych ilościach przechwyconego sprzętu produkcji amerykańskiej na wschodnim froncie. Niemcy oprócz wykorzystywania oryginalnych konstrukcji dokonali także dużej ilości różnorakich przeróbek, czy to modyfikując istniejący sprzęt, czy też tylko na nim bazując. Inne państw także w większości symbolicznie wzięły udział w walkach II wojny światowej. Największy udział miał Brazylijski Korpus Ekspedycyjny, który walczył we Włoszech, marynarka wojenna i lotnictwo tego państwa również brało udział w operacjach wojskowych. Jeden z meksykańskich dywizjonów lotniczych brał udział w walkach na Dalekim Wschodzie. Oba te państwa posługiwały się alianckim sprzętem wojskowym.
Bibliografia:
Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa 1975.
http://www.2wojna.pl/
http://www.dws-xip.pl/encyklopedia
Lalak Z., Jędrzejewski D., Niemiecka broń pancerna 1939-1945, Warszawa 1999.
Lipiński J, Druga wojna światowa na morzu, Gdańsk 1970.
pl.wikipedia.org
http://www.dws-xip.pl/encyklopedia/bron-strzelecka/
http://ebookstr.e-bookshelf.de/products/reading-epub/product-id/2921649/title
/Beutepanzer%2Bder%2BWehrmacht.html
http://www.dws-xip.pl/encyklopedia/artyleria/
http://beutepanzer.ru/index.htm
http://www.dws-xip.pl/encyklopedia/pojazdy/
http://www.2wojna.pl/spis-us-art.html
Copyright ©http://empiresilesia.pl
