Armia Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich była głównym i jak się okazała najgroźniejszym przeciwnikiem III Rzeszy. Potęga tego kraju zdecydowała o wygranej wojnie w Europie. Niemiecka armia zaś starała się wykorzystywać cały dostępny i zdobyty sprzęt produkcji ZSRR przeciwko swojemu głównemu wrogowi.
ZSRR
Przez armię Związku Radzieckiego w całym okresie trwania II wojny światowej przewinęło się grubo ponad 30 milionów ludzi, z których zginęło kilka, jeśli nie kilkanaście milionów. O wiele więcej zostało rannych. Setki tysięcy zginęły w niemieckich obozach, ale także tysiące poległy od własnych kul i w komunistycznych obozach. The Oxford Companion to the Second World War wylicza liczbę ofiar śmiertelnych na ponad 14 milionów, z kolei znany i bardzo popularny w Polsce historyk Norman Davies, szacuje straty śmiertelnie rosyjskiej armii na prawie dziewięć milionów. Straty wojenne Rosji podczas drugiej wojny światowej wydają się być rzeczą niemożliwą, ale według najnowszych szacunków rosyjskich badaczy, całkowite straty Rosji w drugiej wojnie światowej oscylują w granicach, aż niewyobrażalnych 43 milionów obywateli.
Stosunek strat radzieckich żołnierzy względem Wehrmachtu według ostatnich szacunków wynosił 1:10, a więc na jednego zabitego, rannego i zaginionego przypadało dziesięciu Rosjan. Jakiś czas temu minister rosyjskiej obrony stwierdził, że nie odnaleziono jeszcze i nie pochowano około czterech milionów poległych radzieckich żołnierzy.
Ogólna suma wysłanego do Związku Sowieckiego sprzętu w ramach Lend-Lease Act przekroczyła sumę dziesięciu ówczesnych miliardów USD. Oprócz wielkich ilości sprzętu (np. 32% całkowitej wojennej produkcji ZSRR w samochodach i 1/4 w samolotach), dostarczano także olbrzymich ilości surowców i innego sprzętu (z portów Anglii, Szetlandów i Islandii do Murmańska i innych portów na północy Rosji wypłynęły łącznie 722 transporty). Dość powiedzieć, że Rosja otrzymała m.in. ponad pięćdziesiąt procent całej użytej w wojnie benzyny, prochu, materiałów wybuchowych i ołowiu, 90% aluminium, 82% miedzi, ponad 40% kauczuku. Dostawy te w najbliższym klęski roku 1942 (kiedy ewakuowane fabryki dopiero zaczynały pracować i budować dotąd prototypowe sprzęty) uchroniły ZSRR od klęski.
Podstawowym pistoletem służącym w armii ZSRR były popularne samopowtarzalne teteki zwane również od nazwiska konstruktora i zakładów w których je produkowano: Tulski Tokariewa. Do roku 1942 wyprodukowano prawie pół miliona tych pistoletów, a do zaprzestania produkcji około 3 milionów sztuk uzbrojonych w adaptowaną amunicje Mausera. Niemcy używali go jako 7,62 mm Pistole 615 (r). Drugą podstawową bronią krótką w armii ZSRR były rewolwery Nagant. Broń ta została przyjęta na wyposażenie oficerów rosyjskich dekretem cara z 1895. Od tego czasu aż do zakończenia wojny wyprodukowano około dwóch milionów sztuk Nagant wz. 1895. Zdobyte przez Niemców egzemplarze tej broni w niemieckich siłach zbrojnych otrzymały oznaczenie 7,62 mm Revolver 612 (r).
W rosyjskiej armii występowała mnogość karabinów powtarzalnych. Te najpopularniejsze, a co za tym idzie i najczęściej używane były to karabiny Mosin, skonstruowane w XIX wieku przez Sergieja Mosina. Karabin ten miał kilka wersji, a w czasie drugiej wojny światowej był na potrzeby Rosjan, produkowany nawet w USA w fabryce firmy Remington. O znaczeniu tej broni niech świadczy fakt, że wyprodukowano jej około 17 milionów egzemplarzy. Zdobyte na przeciwniku sztuki karabinu i karabinku Mosina w niemieckiej armii doczekały się oznaczenia od Gewehr 252 (r) po Zielfernrohrgewehr 256 (r) dla wersji karabinu z celownikiem optycznym oraz Karabiner 454 (r) dla karabinku i Karabiner 457 (r) dla karabinku Mosin obr. 44. Karabiny automatyczne AWS używane przez żołnierzy Wehrmachtu otrzymały oznaczenie Selbstladegewehr 257(r), a SWT odpowiednio: Selbstladegewehr 258 (r) (SWT-38), Selbstladegewehr 259 (r) (SWT-40) i Selbstlade-Zielfernrohrgewehr 260 (r) (SWT-40 z celownikiem PU).
Pistolety maszynowe armii ZSRR PPD, produkowane do 1940 roku znalazły się na wyposażeniu armii fińskiej i niemieckiej. W tej ostatniej jako MP 716(r) (PPD-34/38) i MP 715(r) (PPD-40). Puliemiot Szpagina czyli popularna PePesza (PPSz wz. 1941), to najsłynniejsza broń rosyjskiej piechoty w II wojnie światowej. Produkowano ją od 1941 do 1948 roku. W armii niemieckiej PPsz-a cieszyła się dużym uznaniem. Niemieckie dowództwo wydało nawet specjalne instrukcje dotyczące użytkowania tej broni, a rosyjską amunicję Tokariewa zastąpiono analogiczną niemiecką, która jednak miała gorsze parametry lub przerobiono na 9 mm Parabellum. Pulemiot Sudajewa (PPS wz. 1943) produkowano aż do 1968 roku a w PRL do 1970 roku. Miał on zastąpić zbyt nieporęczne dla obsług broni ciężkiej PPSz-e. W niemieckiej armii służył jako Maschinenpistole 719 (r).
Rosyjska armia wykorzystywała także dużych ilości broni osobistej dostarczonej przez aliantów zachodnich w tym Ross M10, Ross-Enfield 14 (Gewehr 282 (r). Z broni automatycznej do ZSRR docierały m.in. Thompsony 1921 (na niemieckiej służbie: Maschinenpistole 761 (r)), M 1928 oraz Reisingi M50.
Diegtiariow Piechotnyj w skrócie DP był ręcznym karabinem maszynowym, produkowanym od 1927 roku. Zdobyte i zajęte egzemplarze tej broni, Niemcy oznaczyli m.in. jako le. Maschinengewehr 120 (r). Maxim wz. 1910 otrzymał kryptonim s. Maschinengewehr 216 (r), w czasie trwania wojny został on w dużej części zastąpiony przez ciężki karabin maszynowy według konstrukcji Wasilija Diegtarowa. Nowa broń nosiła nazwę DS-39 i była jak na warunki wojenne produkowana bardzo krótko. Od wybuchu wojny z Niemcami wrócono do produkcji Maxima wz. 1910. Fińska armia zdobyła około 200 egzemplarzy DS-39. Ostatecznie nowym ciężkim karabinem armii rosyjskiej od maja 1943 roku został SG-43 skonstruowany przez Goriunowa.
Wielkokalibrowy karabin maszynowy DSzK wz. 1938 (Diegtiariewa-Szpagina Krupnokalibiernyj) niemieckie wojska używało go m.in. do obrony przeciwlotniczej z oznaczeniem s. Maschinengewehr 268 (r).
SzWAK -i czyli wielkokalibrowe działka lotnicze Szpitalnego-Władimirowa, których do 1946 roku wyprodukowano ponad sto tysięcy sztuk w niemieckich siłach zbrojnych otrzymały kryptonim Flgzgf. Maschinengewehr (r). Niemcy montowali je na wozach pancernych i ciężarówkach.
Rosyjskie karabiny przeciwpancerne PTRD i PTRS miały niebagatelne znaczenie na froncie wschodnim w pierwszej fazie trwania walk. PTRD produkowany był od 1941 do 1945 roku, jednak wraz z wprowadzeniem przez armię III Rzeszy nowych rodzajów wozów bojowych, o znacznie grubszych pancerzach, skuteczność tej broni zmalała. Niemcy oznaczyli ją jako Panzerbüsche 783 (r). PTRS z kolei był samopowtarzalną wersją karabinu przeciwpancernego. W niemieckiej armii nadano mu nazwę Panzerbüsche 784 (r).
Bronią wsparcia sowieckiej piechoty oprócz karabinów przeciwpancernych były także moździerze 50 mm w różnych wersjach. Zdobyte przez żołnierzy niemieckich oznaczano je jako 5 cm GrW 205 (r). Drugim typem najpowszechniej stosowanego przez piechotę rosyjską moździerza był 82 mm moździerz różnych wzorów przez Niemców oznaczony 8 cm GrW 274 (r).
Od czerwca 1941 roku niemiecka armia wykorzystywała w dużych ilościach sowieckie wozy bojowe. Już na początku operacji Barbarossa w ręce Trzeciej Rzeszy trafiły setki lekkich czołgów T-26 i BT. Służyły one głównie do zwalczania partyzantki sowieckiej na tyłach frontu i otrzymały oznaczenia odpowiednio Panzerkampfwagen T-26B 738 (r) lub Panzerkampfwagen T-26A 737 (r) oraz Panzerkampfwagen BT 742 (r). W październiku 1941 roku Niemcy używali około 100 tych pojazdów, ale ich liczba w użytku systematycznie rosła. W 1944 roku na kilku podwoziach T-26 umieszczono francuskie działa ppanc 7.5 cm PaK 97/98 (f). Czołgi lekkie T-70 jako PzKpfw T-70(r) w liczbie kilkudziesięciu sztuk służyły na tyłach niemieckiej armii lub też w jednostkach policji bądź tez po zdjęciu wieżyczki jako ciągniki. Słynne T-34 w niemieckiej nomenklaturze wojskowej otrzymały kryptonim Panzerkampfwagen T-34 747 (r).
Samochody pancerne jeszcze sprzed wojny: BA-10 (Panzerspähwagen BAF 203 (r)) i BA-20 (Panzerspähwagen BA 202 (r)) używane były przez Sowietów przez całą wojnę, choć ich produkcje zakończono w 1942 roku. T-20 Kosmosmolec czyli opancerzony gąsienicowy ciągnik artyleryjski był przez Niemców i Finów używany przez cały okres wojny. Niemcy oznaczyli go jako gepanzerter Artillerie Schlepper 630 (r). Ciągniki STZ 3 stały się podstawą do zabudowy dział ppanc.
Czołgi pływające: T-37 (Schwimm-Panzerkampfwagen T-37 731 (r)), T-38 (Schwimm-Panzerkampfwagen T-38 732 (r)) oraz T-40 (Schwimm-Panzerkampfwagen T-40 733 (r)) były sporadycznie wykorzystywane przez siły niemieckie. Kilkanaście zdobycznych T-37 i T-38 służyło także w armiach Finlandii, Rumunii i Węgier.
Niemiecka armia używała także zdobycznych dział szturmowych, takich jak SU-100, SU-122 czy SU-152 oraz czołgów ciężkich takich jak IS-y oraz KW.
Sowiecka artyleria przeciwlotnicza opierała się na holowanych armatach 61-K 37 milimetrowych wz. 1939. Armaty te, których do końca wojny wyprodukowano prawie dwadzieścia tysięcy sztuk, przejęte przez wojska niemieckie otrzymały oznaczenia: 3,7 cm Flak M 39 (r). Armaty 76,2 mm plot wz. 1938 (7,62 cm Flak M 38 (r)) szybko zostały zastąpione przez 52-K 85 mm armata plot wz. 1939 (8,5 cm Flak M 39 (r)).
53-K czyli armata przeciwpancerna 45 mm wz. 1937 (4,5 cm Pak 148 (r)) zwana popularnie przez sowieckich żołnierzy: żegnaj, Ojczyzno w pierwszej fazie wojny niemiecko-rosyjskiej była podstawową armatą do zwalczania czołgów sowieckiej armii. Ze względu na słabe parametry zastąpiono ją M-42 o dłuższej lufie. W niemieckiej armii zdobyczne sztuki tej broni nazwano: 4,5 cm Pak 186 (r). Kolejną sowiecką armatą przeciwpancerną była ZIS-2 57 mm. armata wz. 1943, która w siłach zbrojnych III Rzeszy otrzymały oznaczenie: 5,7 cm Pak 208 (r). Armaty przeciwpancerne D-44 kalibru 85 mm otrzymały kryptonim 8,5 cm FK 305 (r).
76 mm armata dywizyjna wz. 1942 (ZiS-3) wyprodukowana w czasie II wojny światowej w liczbie około 50 tysięcy egzemplarzy służyła w dużych ilościach w jednostkach Wehrmachtu (7,62 cm FK 288 (r)) i oddziałach rumuńskich. 107 milimetrowa armata polowa otrzymała w niemieckiej nomenklaturze wojskowej oznaczenia od 10,7 cm K 348 (r) do 10,7 cm K 353 (r). Armaty BS-3 weszły na uzbrojenie sowieckiej armii w 1944 roku, nie odegrały one jednak wielkiej roli w konflikcie.
Wojska sowieckie używał również 120 milimetrowych moździerzy (12 cm GrW 378 (r)) oraz 122 milimetrowych haubic w kilku wersjach (niem. ozn od 12,2 cm leFH 385 (r) do 12,2 cm K 390/2 (r)). Nie należy oczywiście zapominać o dużych ilościach dział i armat produkcji brytyjskiej i amerykańskiej, które służyły w armii sowieckiej, a następnie wpadły w ręce żołnierzy niemieckich
Zdobyczne rosyjskie samoloty, podobnie jak brytyjskie lub też amerykańskie, służyły głównie do oblatania celem poznania parametrów technicznych. B-17, B-24, bombowce brytyjskie a także rosyjskie Tupolewy i Pe2 w ramach specjalnej jednostki KG 200, która wykonywała z użyciem alianckich bombowców takie misji jak zrzut agentów, bombardowań, fotografowania oraz śledzenia rajdów bombowych.
Bibliografia:
Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa 1975.
http://www.2wojna.pl/
http://www.dws-xip.pl/encyklopedia
Kozaczuk W., Wehrmacht, Warszawa 2008.
Lalak Z., Jędrzejewski D., Niemiecka broń pancerna 1939-1945, Warszawa 1999.
Lipiński J, Druga wojna światowa na morzu, Gdańsk 1970.
Piekałkiewicz J., Wojna na Bałkanach 1940-1945, 2007.
pl.wikipedia.org
http://historia.newsweek.pl/wielka-wojna-ojczyzniana-we-wspolczesnej-rosji-ii-wojna-swiatowa-historia-zsrr-alianci-newsweek-pl,artykuly,341979,1.html
http://www.dws-xip.pl/encyklopedia/bron-strzelecka/
Copyright ©http://empiresilesia.pl
