Oprócz swoich najbardziej znanych przeciwników (Polski, Francji, Wielkiej Brytanii, USA, ZSRR) Imperium Hitlera toczyła także swe walki z mniejszymi państwami. Część z wojen III Rzeszy odbyła się też na innych teatrach działań niż te najpopularniejsze.
Grecja
III Rzesza wplątała się w konflikt z Grecją i pośrednio Imperium Brytyjskim (często zapomina się, że gro sił angielskich stanowili: Australijczycy, Nowozelandczycy, jednostki z Indii i RPA itd.) przez nieudolne działania armii włoskiej. Realizując operację „Marita” w ciągu dwóch miesięcy III Rzesza podbiła Grecję oraz Jugosławię. O ile zajęcie Jugosławii nie stanowiły wielkiego wyzwania dla niemieckiej armii, to Grecy, którzy stawiali odpór włoskim najeźdźcom przez pół roku, postawili niemieckiej armii trudny orzech do zgryzienia. Duży wpływ na walki w kontynentalnej Grecji miał także udział wojsk brytyjskich. Opanowanie Grecji, a później Krety miało niebagatelny wpływ na dalsze losy wojny. Niemcy zmuszeni byli wraz ze sojusznikami na opanowanych terenach utrzymywać siły w wielkości prawie trzystu tysięcy żołnierzy. Niemal zaraz po wygaśnięciu walki, siły okupacyjny musiały stawić czoło doskonale zorganizowanej partyzantce, przez co wielkie obszary obu krajów nie były kontrolowane przez Niemców i ich sojuszników. Poza tym, kampania bałkańska opóźniła o co najmniej dwa miesiące uderzenie na Rosję, co w ostatecznym rozrachunku mogło doprowadzić do krachu kampanii przed zimą.
Grecka armia była przestarzała, nie dysponowała wojskami pancernymi, ich artyleria i broń strzelecka pamiętała jeszcze I wojnę światową, a lotnictwo było szczątkowe. Względnie szybko jednak przebiegła w Grecji mobilizacja, przez co siły tego państwa mogły stawić odpór włoskiej armii. W krótkim czasie armia grecka rozrosła się do ponad 20. Dywizji, w tym jednej zmotoryzowanej. A całe siły zbrojne tego kraju liczyły ponad 430 tysięcy żołnierzy. Dodatkowo wspierało ich do ponad 60 tysięcy żołnierzy z Wielkiej Brytanii a także Nowej Zelandii (2 Dywizja Piechoty) oraz Australii (6 Dywizja Piechoty).
Grecy używali produkowanej w Kanadzie wersji pistoletu 9 mm wz. 1935 FN Browning HP. Po porażce znaczne ilości tej broni trafiły w ręce Niemców, reszta zaś zasiliła rodzący się w szybkim tempie ruch oporu. W armii greckiej używano także: rewolwerów (Smith&Wesson M.1915), które do niemieckiej służby weszły jako 9 mm Revolver 649 (g), Colt (Colt M.1915) na niemieckiej służbie: 9 mm Revolver 648 (g) oraz Nagant (7,62 mm Nagant M.1898), które w III Rzeszy otrzymały oznaczenie 7,62 mm Revolver 612 lub 613 (g).
Główną bronią greckiej piechoty był karabin Gras (Gras wz. 1874) produkowany w Austrii. W czasie kampanii bałkańskiej broni tej na wyposażeniu greckich żołnierzy było około 60 tysięcy sztuk pod postacią karabinu lub karabinku. Przejęte egzemplarze tej broni u Niemców służyły pod kryptonimem 11 mm Gewehr 361 (g)(karabin) oraz 11 mm Karabiner 561 (g) (karabinek). Drugim powszechnym karabinem greckiej armii był belgijski Fn wz. 1930 oparty na niemieckich Mauserach. W niemieckiej armii broń ta nosiła nazwę 7,9 mm Gewehr 285 (g). Grecy w czasie I wojny światowej otrzymali w ramach wsparcia duże ilości francuskich karabinów Berthier i Lebel, które z powodzeniem były używane także w kampanii przeciwko Włochom i Niemcom. Grecy używali także kilku wersji karabinów i karabinków Mannlichera. Zdobyte przez Niemców sztuki tej broni otrzymały takie kryptonimy jak: 6,5 mm Gewehr 215 (g), 7,9 mm Karabiner 494 (g) czy 8 mm Gewehr 306 (g). Jako wsparcia do jednostek piechoty używano m.in. brytyjskich karabinów przeciwpancernych Boys, które po kampanii Niemcy używali i oznaczyli jako 13,9 mm Panzerbüsche 782 (e), a także moździerzy Brandt M.1936.
Artyleria jaką dysponowała armia grecka, również była w większości przestarzałej konstrukcji, a dywizje piechoty nie posiadały na swoim wyposażeniu broni przeciwpancernej. Grecy dysponowali zaledwie kilkunastoma sztukami takiej broni, zakupionymi przed wojną w Niemczech (były to 3,7 cm Pak).
Grecka armia dysponowała kilkoma typami armat górskich. Zdobyte przez Niemców egzemplarze tej broni otrzymały skrót „j” co miało sugerować, że zostały zdobyte w Jugosławii, bądź tez ogólnie w kampanii bałkańskiej. Należały do nich francuskie armaty górskie 75 mm Schneider wz. 1919, przejęte na wyposażenie niemieckiej armii jako 7,5 cm Geb.K. 283 (j), 105 mm Schneider wz. 1919 w III Rzeszy jako 10,5 cm le.Geb.H. 329 (j).
Grecka artyleria polowa była w większości zbudowana z dział pamiętających jeszcze I wojnę światową lub też zdobytych przez Greków w czasie wojny z Turcją. Armato-haubice francuskiej konstrukcji 105 mm Schneider wz. 1925 dobyte na grekach przez Niemców służyły jako 10,5 cm Kanone 340 (g). Innymi autohaubicami francuskiej produkcji w armii greckiej były 85 mm Schneider wz. 1925), Niemcom służące po wojnie jako 8,5 cm Kanonehaubitze 287 (g).
Grecy nie dysponowali również rozbudowanym systemem obrony przeciwlotniczej, a większość posiadanej przez nich artylerii była produkcji niemieckiej. Grecja zakupiła ponad 50 sztuk 3,7 cm Flak 36, ponad 100 2 cm Flak 30, a także prawie czterdzieści sztuk 8,8 cm Flak 36. Posiadali także kilka dział produkcji brytyjskiej. Ocalałe sztuki po kampanii weszły na wyposażenie sił okupacyjnych.
Grecja, sama nie posiadająca sił pancernych i zmotoryzowanych, posiłkowała się w tej kwestii zdobycznymi pojazdami włoskimi lub przekazanymi im przez Brytyjczyków. Przed wojną Grecy kupili po kilkanaście lub kilkadziesiąt sztuk różnego rodzaju pojazdów w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoszech ( m.in. motocykle BMW R12, auta terenowe Mercedes G5, ciężarowe Fiaty 618, Bedfordy MSC oraz Renault AGR 2). Grecy dysponowali kilkuset ciągnikami artyleryjskimi i przeciwlotniczymi. Najpowszechniejszymi były produkowane przez Fiata kołowe Pavesi P4/100 i Pavesi L140. Zdobyte przez III Rzeszę służyły w wojskach okupacyjnych. W dalszej części kampanii, po włączeniu się Wielkiej Brytanii, w kampanii greckiej udział wzięły przysłane Grekom w ramach wsparcia. Należały do niego transportery opancerzone Universal Carrier (popularne nazywany Bren Carrier). Niemcy, którzy sami wykorzystali kilkanaście tych pojazdów, zdobytych we Francji i przerobionych, zdobyte na Grekach i Brytyjczykach wcielili do swoich sił zbrojnych. W Grecji walczyły także brytyjskie Cruiser Mk II, a przejęte przez Niemców egzemplarze otrzymały oznaczenie: Kreuzer PzKpfw Mk II.
Greckie lotnictwo składało się z jedenastu eskadr w skład których wchodziły przeważnie modele samolotów starszych typów. Dodatkowo Grecja posiadała także lotnictwo morskie w sile trzech eskadr. Anglia, aby wspomóc swych sojusznikach wysłała im na pomoc kilka dywizjonów RAF-u. W greckich siłach lotniczych służyły m.in. polskie samoloty myśliwskie PZL P.24.
Grecka marynarka w większej części udało się ewakuować, jednak mimo to Niemcy przejęli kilka mniejszych jednostek oraz niszczyciel Vasilefs Georgios. Został on zatopiony, jednak Niemcy wydobyli go i oznaczyli jako ZG3. Był używany do 1943 roku, kiedy zatonął pod Tunisem po nalocie brytyjskim.
Duża część używanego przez Greków uzbrojenie w dalszych etapach działań, była to broń zdobyta na przeciwniku, głównie na włoskiej armii lub też podarowana jej przez Wielką Brytanię. Mimo przestarzałego uzbrojenia oraz braku odpowiednich sił artyleryjskich i pancernych, Grecy wykorzystując korzystne ukształtowanie terenu stawili najpierw armii włoskiej, a później niemieckiej solidny opór. Hitler miał powiedzieć o Grekach: Gwoli prawdy historycznej, powinienem stwierdzić, że tylko Grecy, ze wszystkich przeciwników, którzy walczyli przeciw mnie, wykazali się wielką śmiałością i najwyższą pogardą śmierci.
Jugosławia
O ile samo zdobycie Jugosławii nie nastręczyło Niemcom większych trudności, to już jej okupacja spowodowała liczne trudności. Jugosłowiańska armia w całości liczyła około 1,2 miliona żołnierzy (choć pojawiają się również o wiele mniejsze szacunki), zebranych głównie w wyniku pośpiesznej mobilizacji. Była to armia przestarzała i nieprzygotowana do obrony. Jugosłowianie mogli wystawić przeciwko niemieckiej armii zaledwie około 30 armat przeciwpancernych na czole niemieckiego natarcia (w niektórych publikacjach wspomina się o kilkuset działkach 37 i 47 mm produkcji czechosłowackiej). Armia jugosłowiańska już po 9 dniach walk rozpadła się. Była konglomeratem różnych nacji: Chorwatów, Serbów, Słoweńców, Macedończyków itd. O dziwo wojska Jugosławii posiadały silne lotnictwo, które starało się powstrzymać ofensywę, a nawet przystąpiło do działań ofensywnych, takich jak bombardowanie węgierskich miast granicznych oraz składów zaopatrzenia. Już kilka dni po kapitulacji, niemiecka armia musiała podjąć pierwsze akcje skierowane przeciwko żołnierzom, którzy nie złożyli broni i zaczęli tworzyć podstawy partyzantki w górzystych rejonach kraju.
Piechota jugosłowiańska posługiwała się, jak każda formacja w tej wojnie różnymi rodzajami broni, w tym uzbrojeniem niemieckiej produkcji. W Jugosławii produkowano karabin serii M24, oparty na konstrukcji Mausera. Używano także karabinów Mannlicher w wersji M95/24 i włoskich Caracano. Powszechnie używano pistoletów maszynowych EMP oraz lekkich karabinów maszynowych czechosłowackiej produkcji ZB vz. 26. Jako wsparcia używano ponad 2000 moździerzy, głównie kalibru 81 mm Mle 27/31.
Wśród prawie 950 dział i działek przeciwlotniczych wiele stanowiło konstrukcje czechosłowackie (działka 15 i 20 milimetrowe), a także włoskie. Podobnie sprawa wyglądała z artylerią. Działa górskie Brdski top 75 mm M.15, wyprodukowano jeszcze w Austro-Węgrzech. Niemcy po zwycięstwie przejęli je na swoje wyposażenie pod kryptonimem GebK259(j). Podobnie jak Grecy, Jugosłowianie dysponowali także działami 105 mm Schneider wz. 1919 oraz 75 mm Schneider wz. 1919. Wśród około 4 tysięcy dział, armat i haubic mniej niż dwa tysiące były to konstrukcje nowocześniejsze.
Armia posiadała Renault FT1 w ilości około 56 sztuk, Renault R35 w podobnej ilości egzemplarzy, Renault-Kegresse M.28, a także tankietki T-32. Te ostatnie po wojnie służyły Niemcom jako PzKpfW 732 (j). Pozostałe rodzaje czołgów została całkowicie zniszczona przez nacierających Niemców. Większość pojazdów ciężarowych służących w armii tego kraju, tuż przed wojną została importowana ze Stanów Zjednoczonych
Lotnictwo Jugosławii składało się z ośmiu eskadr oraz kilku jednostek lotnictwa morskiego. Liczba samolotów w siłach lotniczych przekraczała liczbę 450 sztuk. Modele samolotów wchodzących w skład sił lotniczych były różnej produkcji (Marchetti SM 79, Blenheim, Hawker Fury, Me 109, Hurricane, IK-2 oraz Ik-3, Do17). Lotnictwo jugosłowiańskie podejmowały nawet akcje ofensywne (bombardowanie Grazu). Kadra wojskowa oraz ocalałe samoloty zostały później wchłonięte przez siły lotnicze Niepodległego Państwa Chorwacji, wspieranego przez Niemców dostawami sprzętu (głównie: Do17, Breguet, Protez 25, Bf 109, Morane-Saulnier M.S.406).
Jugosłowiańskie siły zbrojne dysponowały flotą morską, flotyllą rzeczną oraz oddziałami obrony wybrzeża. Okręty jugosłowiańskie: niszczyciele typu Dubrovnik i Beograd, a także kilka okrętów podwodnych zostało przejętych przez Włochy. Broń pokonanego kraju w większości została przekazana Chorwacji, Włochom i krajom marionetkowym. W dużo mniejszej ilości używały go także wojska okupacyjnie; część przekazano równie oddziałom współpracującym z Niemcami i zwalczającymi partyzantkę.
Węgry, Finlandia, Hiszpania
Niemiecka machina wojenna wchłania cały możliwy sprzęt, jaki tylko mógł wpaść w jej posiadanie. Kupowano również, głównie od Hiszpanii, broń strzelecką oraz podzespoły do samolotów, broni pancernej itd..
III Rzesza używała, choć w znikomych ilościach, fińskich 9 mm karabinów maszynowych Suomi. Węgierskie pistolety Feg 37 M przez Niemców oznaczone były znakami Pistole 37(u) lub Pistole M 37 Kal. 7,65 mm. Żołnierze armii niemieckiej posługiwali się szerzej, także karabinami maszynowymi o kalibrze 9 mm Danuvia 39 M.
Niemcy korzystali także z hiszpańskiej broni strzeleckiej. Pistolet samopowtarzalny Astra 400 był w dużych ilości ciach importowanych przez III Rzeszę. Niemcy sprowadzali także Astry 300 z oznaczeniem WA A57. Astra 600 została zaprojektowana na zlecenie armii niemieckiej. Była to wersja Astry 400 przystosowana do kalibru 9 mm i amunicji Parabellum. W armii niemieckiej służyło około 10000 tych pistoletów o gwintowanej lufie. Używano także Astry 700 czyli pomniejszonej wersji Astry 600 oraz pistoletów Astra 900 i Ruby.
Faszystowskie Włochy
Upadek systemu faszystowskiego we Włoszech w lipcu 1943 roku, a także zdobycie władzy przez Pietro Badoglio spowodowały, że w efekcie tego państwo włoskie wypowiedziało wojnę III Rzeszy. Wydarzenie to nastąpiło 13 października 1943 roku. Niemcy przeczuwając upadek swego niegdysiejszego sojusznika, prewencyjnie na kilka tygodni przed ogłoszeniem wojny dokonały rozbrojenia armii włoskiej. Wobec stawiających opór żołnierzy stosowano krwawe represje.
W Włoszech w okresie wojny wyprodukowano ponad 2 370 000 sztuk broni strzeleckiej, 92 664 samochodów, około 33 500 ciężarówek, 3978 pojazdów pancernych i około 12 800 samolotów wojskowych. W większości był to sprzęt w dużym stopniu ustępujący analogicznemu w armii niemieckiej i siłach aliantów.
Podstawowym pistoletem maszynowym włoskich żołnierzy była produkowana w Pietro Beretta w Val Trompia Beretta kalibru 9 mm w wersjach 1938, 1938A, 1938/42. Ta ostatnia konstrukcja była dostarczana niemieckiej armii przez włoskich sojuszników. Po zajęciu zakładów Beretty Niemcy kontynuowali produkcję tej broni, oznaczonej wówczas jako: MP 38/42 oraz w uproszczonej wersji MP 739(i). Po zajęciu zakładów Beretty II Rzesza wstrzymała produkcję innego podstawowego pistoletu włoskiego M 1934 Mod.934.
Podobnie jak wiele armii na świecie, także włoska armia dysponowała armatami górskimi 7,5 cm Gebirgskanone M.15. Część z nich była zdobyczna na Austro-Wegrzech w Pierwszej Wojnie Światowej, część zaś otrzymano w ramach reparacji. Zajęte Niemcy oznaczyli je podobnie jak jugosłowiańskie, z tym że zamiast litery „j” użyto „i”: 7,5 cm GebK 259(i).
Głównym działem przeciwpancernym włoskiej armii były austriackie Böhler 4,7 cm, które we Włoszech służyły pod kryptonimem Cannone da 47/32 M35. Większość dział polowych artylerii włoskiej produkowana była w kraju na licencji: Kruppa – Cannone da 75/27 modello 06 (wykorzystywało ją Africa Korps jako 7.5 cm FK 237(i)), francuskiej – Cannone da 75/27 modello 11 (niewielka ich ilość znalazła się na wyposażeniu Wehrmachtu: 7.5 cm FK 244(i)). Włoski przemysł zbrojeniowy również starał się produkować działa i haubice, jednak jego zdolności produkcyjne pozostawiały wiele do życzenia, a rzeczywista produkcja była niewystarczająca. Włosi produkowali dwie armaty kalibru 75 mm: Cannone da 75/32 modello 37, niemiecka armia przejęła duże ich ilości, a działa weszły na uzbrojenie jako: 7.5 cm FK 248(i) oraz haubice Obice da 75/18 modello 35, służące od 1943 roku w armii niemieckiej walczącej we Włoszech pod oznaczeniem: 7,5 cm leichte FeldHaubitze 255(i). Ciężka armata: Cannone da 149/40 modello 35 i ciężka haubica: Obice da 149/19 modello 37 służyły odpowiednio jako: 15 cm Kanone 408(i) oraz 15 cm schwere Feldhaubitze 404(i). Ta ostatnia odznaczała się nawet większym zasięgiem niż standardowe haubice niemieckiej armii. Najcięższa haubica armii włoskiej o kalibrze 210 mm: Obice da 210/22 modello 35 służyła jako 2121 cm Haubitze21 520(i). Niemcy produkowali ją i używali jej do końca wojny.
Włoska artyleria przeciwlotnicza składała się z dwóch rodzajów działek 20 mm. Cannone-Mitragliera da 20/77 popularnie nazywane Scotti cieszyło się dużą popularnością, a Niemcy używając go pod kryptonimem 2-cm Scotti (i) do końca wojny produkowali je w Turynie. Drugie Cannone-Mitragliera da 20/65 modello 35 – Breda, Niemcom służyło jako 2 cm Breda(i). Nowoczesne, oparte na słynnych niemieckich 8,8 cm Flak 18, działo przeciwlotnicze kalibru 90 mm Cannone da 90/53 modello 41 służyły jako 9 cm Flak 41(i) lub 9 cm Flak 309/1(i).
W niemieckie ręce wpadły wszystkie możliwe pojazdy pancerne armii włoskiej. III Rzesza przejęła tankietki CV 3 (L3) w różnych wersjach. Włoskie czołgi M13/40 otrzymały niemieckie oznaczenie PzKpfw M13/40 735(i) oraz PzKpfw M14/41 736(i); Fiaty M14/41 otrzymały oznaczenie PzKfw M41 771(i) i Panzerbefehlswagen M41 771(i). Zajęte Carro Armato M15/42, zostały wysłane do Jugosławii, gdzie pełniły służbę okupacyjną. Działa samobieżne Semovente M40 da 75/18, które notabene okazały się całkiem dobrymi konstrukcjami zbudowanymi na podwoziach wszystkich trzech wariantów czołgu M, po przejęciu ich egzemplarzy (około 120) od rozbrojonej armii włoskiej służyły wojskom niemieckim we Włoszech jako Sturmgeschütz M 42 mit 75/18 850(i). Semovente M42L da 105/25, drugi rodzaj włoskich dział samobieżnych o duże większym kalibrze armaty otrzymał oznaczenie: Sturmgeschütz M43 mit 105/25 853(i). Armia III Rzeszy przejęła także liczne plany, prototypy i materiały do produkcji kilku wersji czołgów. Z tych wszystkich w fabryce Fiata Niemcy wyprodukowali czołg średni P40, wykorzystywany przez nich między innymi w walkach pod Anzio. W niemieckiej nomenklaturze przyjął on nazwę: Panzerkampfwagen P 40 737 (i).
Włoska flota wojenna 9 września 1943 roku wypłynęła ze swych portów i udała się do wyznaczonych przez aliantów portów w celu poddania się. Niemieckie lotnictwo starało się utrudnić to zadanie, a jego łupem padł pancernik Roma – flagowy okręt włoskiej floty. Tego dnia zatonęło jeszcze kilka innych włoskich okrętów wojennych, jednak wielu udało się ujść na Maltę i tam pozostawało pod nadzorem brytyjskim. Kilka statków, które nie wypłynęły na wyspę, zostało zatopionych przez własne załogi. W ręce niemieckiej floty trafił uszkodzone dwa ciężkie krążowniki: Gorizia i Bolzano (oba okręty zostały zatopione, przy wydatnym udziale włoskich komandosów), lekki krążownik Tratano, 8 niszczycieli, 22 torpedowce, 10 okrętów podwodnych, 9 korwet oraz 215 mniejszych jednostek.
Przejęte niszczyciele floty włoskiej otrzymały takie o to nazwy w Kriegsmarine: TA 14 (Turbine), TA 15 (Francesco Crispi), TA 32 (Premuda, wcześniej był on jugosłowiańskim Dubrovnikiem), TA 43 (Sebenico, wcześniej Beograd), TA 44 (Antonio Pigafetta) oraz TA 31 (Dardo). Byłe włoskie torpedowce również zostały oznaczone z użyciem liter: TA, z kolei okręty podwodne otrzymały oznaczenie: UIT, z kolei eskortowce i korwety: SG, a przede wszystkim: UJ.
Włoskie lotnictwo w chwili rozpoczęcia działań wojennych liczyło 3876 samolotów w tym 1330 myśliwskich, 1688 bombowych, 749 rozpoznawczych, a także ponad 100 wodnosamolotów. Regia Aeronautica miało wielki udział w walkach powietrznych podczas drugiej II wojny światowej, a wiele z jej modeli samolotów była skonstruowana na wysokim poziomie. Po kapitulacji, część egzemplarzy trafiła do lotnictwa Włoskiej Republiki Socjalnej, a część do odrodzonych sił powietrznych Włoch. Kilka maszyn myśliwskich: Macchi MC.202 zwany Błyskawicą, Macchi MC.205 (Chart) były w użyciu Luftwaffe. Niemcy latali także na bardzo dobrych samolotów myśliwskich Reggiane Re.2005 Sagittario (Łucznik), których używano (po dodaniu niemieckiego silnika m.in. do obrony przestrzeni powietrznej Rumunii oraz samolotów myśliwsko-bombowych Reggiane Re.2002 Ariete (Taran). Niemiecka flota powietrzna wykorzystywała także samoloty pasażerskie i transportowe, m.in. Savoia-Marchetti SM.82 (Kangury), Savoia-Marchetti SM.84 oraz Fiat G.12.
Bibliografia:
Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa 1975.
http://portal.strategie.net.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=307:armia-jugosowiaska-1919-1941&catid=21:artykuly-historyczne&Itemid=110
http://www.2wojna.pl/
http://www.dws-xip.pl/encyklopedia
Kozaczuk W., Wehrmacht, Warszawa 2008.
Lalak Z., Jędrzejewski D., Niemiecka broń pancerna 1939-1945, Warszawa 1999.
Lipiński J, Druga wojna światowa na morzu, Gdańsk 1970.
Piekałkiewicz J., Wojna na Bałkanach 1940-1945, 2007.
pl.wikipedia.org
Zgórniak M., Europa w przededniu wojny. Kraków 1993.
