Bitwa o Madagaskar

Na początku 1942 roku sytuacja Aliantów na Oceanie Indyjskim wyglądała dramatycznie. Na przełomie marca i kwietnia japoński zespół uderzeniowy zadał dotkliwe straty marynarce brytyjskiej, australijskiej i holenderskiej na Cejlonie, a Japończycy zaczęli bezpośrednio zagrażać Malajom, Indonezji, Birmie oraz Indiom i Australii. Brytyjskie siły zbrojne musiały znaleźć nowy przyczółek na południowo-zachodnich rejonach Oceanu Indyjskiego.

Wybór angielskiej Generalicji padł na Madagaskar. Ta trzecia co do wielkości wyspa świata znajdowała się pod kontrolą francuską. Jej gubernator był zaś człowiekiem wiernym Vichy, a brytyjski wywiad stwierdził, że jest on gotów oddać swoje bazy morskie do dyspozycji Japończyków. Na zamieszkanej przez ponad trzy i pół miliona ludzi (w tym przez około 30 tysięcy Francuzów) wyspie, znajdował się nowoczesny port, będący jednocześnie bazą marynarki – Diego Suarez, a sama wyspa znajdowała się w połowie alianckich szlaków wodnych na Oceanie.

25 i 28 kwietnia brytyjska flota złożona z 34 okrętów wyruszyła z Durbanu. Rozpoczęła się operacja „Ironclad”. W skład grupy transportowej wchodził także polski transatlantyk „Sobieski”. Do osłony floty desantowej brytyjska Admiralicja oddelegowała silny zespół złożony m.in. z pancerników, lotniskowców, krążowników i kilku niszczycieli. W nocy z 4 na 5 maja wojska angielskie rozpoczęły akcję desantową na wybrzeżu wyspy. Tymczasem lotnictwo brytyjskie bombardowało lotnisko i port w Diego Suarez, przy okazji zrzucając kilkanaście tysięcy ulotek wzywających do poddania wyspy. Oddziały francuskie liczyły od 8 do 9,5 tysięcy żołnierzy złożonych z Francuzów i rodowitych mieszkańców wyspy. Wspierało ich przestarzałe lotnictwo i parę okrętów floty. Wojska brytyjskie miały dużą przewagę, dodatkowo wspierane były przez silną flotę i lotnictwo. Już w pierwszych chwilach walk lotnictwo brytyjskiej zatopiło krążownik „Bougainville” oraz okręt podwodny „Bvezires” oraz zniszczyło niemal wszystkie samoloty znajdujące się na wyspie. Mimo zaskoczenia, siły francuskie postanawiają podjąć nierówną walkę. Nad ranem dwa tysiące brytyjskich żołnierzy z ekwipunkiem oraz jednostkami zmotoryzowanymi znalazło się na lądzie. Po kilkugodzinnych walkach zajęto półwysep Andrakaka, na którym znajduje się port Diego Suarez. Mimo to dowództwo brytyjskie było niezadowolone z tempa działań swoich wojsk. Spowodowane to było gęstym zaminowaniem zatoki, na której lądowały oddziały alianckie (po trafieniu na minę zatonęła jedna z korwet) oraz oporem wojsk francuskich, w tym ostrzeliwaniem brytyjskich żołnierzy przez jeden z okrętów francuskich.

Aby wspomóc swe oddziały, Brytyjczycy zorganizowali drugi desant na tyłach wojsk francuskich w rejonie Antsirane, gdzie jednak natknięto się na silny opór Francuzów, wspomaganych przez marynarzy z zatopionych okrętów. Po kilkugodzinnej walce Brytyjczykom udało się złamać opór obrońców, biorąc kilka tysięcy jeńców oraz uwalniając kilkudziesięciu swoich żołnierzy z niewoli. W nocy z szóstego na siódmego maja opór francuski został prawie złamany. Broniła się tylko bateria nadbrzeżna portu Antsirane. Tymczasem ocalałe okręty podwodne sił morskich Vichy ponawiały nieudane ataki na brytyjskie okręty. Ostatecznie większość z tych okrętów została zatopiona. Główne i najważniejsze z operacyjnego względu części wyspy zostały zajęte przez siły brytyjskie, które utraciły około 350 zabitych (w tym ponad 130 zmarłych w wyniku chorób tropikalnych) oraz prawie trzystu rannych. Ponadto straty wyniosły jedną korwetę i trzy stracone samoloty. Straty francuskie były znacznie większe i wyniosły 3500 zabitych, rannych i wziętych do niewoli. Oficjalnie zakończono operację „Ironclad”, jednak wcale nie zakończyło to walk na wyspie. Dopiero pół roku później, udało się Brytyjczykom zająć całą wyspę.

Madagaskar znalazł się w kręgu zainteresowania floty cesarskiej. Pod koniec maja na wody przybrzeżne wyspy wpłynął oddział dużych oceanicznych japońskich okrętów podwodnych, w części dozbrojonych miniaturowymi łodziami podwodnymi oraz małymi wodnopłatami rozpoznawczymi. Wkrótce japoński zespół przeszedł do działań ofensywnych, a załogom miniaturowych łodzi podwodnych udało się zatopić tankowiec oraz ciężko uszkodzić pancernik „Ramillies”. W kolejnych miesiącach japońskie okręty podwodne w bliskości Madagaskaru zatapiają i uszkadzają jeszcze kilka inny okrętów wojennych
i transportowych.

Działania floty japońskiej i niezwykle skutecznych niemieckich krążowników pomocniczych, zaopatrywanych na wciąż należących do Vichy portach powodowały duże straty wśród floty sprzymierzonych, dlatego władze brytyjskie zdecydowały się na zajęcie całej wyspy. 10 września wzmocnione posiłkami siły brytyjskie rozpoczęły druga część bitwy o Madagaskar. Celem operacji „Stream” i „Jane” było zajęcie stolicy wyspy – Tananarivy, marsz na południe oraz zdobycie pozostałych portów na Madagaskarze. Siły brytyjskie dysponowały olbrzymią przewagą, niweczoną trochę przez warunki terenowe panujące na wyspie. Lądowanie sił brytyjskich (29 Brygady) ma miejsce pod słabo bronioną miejscowością Majungo. Oddziały francuskie starały się powstrzymać marsz Brytyjczyków poprzez budowę zapór na drogach i niszczenie mostów. 5 listopada 1942 roku dowództwo francuskie zgodziło się na kapitulację wyspy. Straty Brytyjczyków były stosunkowo małe (około 620 zabitych i zmarłych w wyniku całej kampanii), a większość żołnierzy umarła na chorób malarię i żółtą febrę.

Zajęcie Madagaskaru było pierwszym większym ofensywnym sukcesem Wielkiej Brytaniiw Wielkiej Wojnie. Uspokajało także napiętą sytuację na Oceanie Indyjskim. Pod koniec 1942 roku zarząd nad wyspą przeszedł w ręce Wolnych Francuzów.

Bibliografia: