Dawne miast rezydencjonalne, powstałe dopiero w 1733 roku, ma do zaoferowania zaskakująco dużo: wspaniały ogród przypałacowy, bajkowy kościół zamkowy, nabrzeże nad jeziorem Zierke, gród słowiański, niemieckie centrum astronomiczne, centrum odnawialnych energii, a do tego urokliwe uliczki, monumentalne budynki, barokowy rynek, ogród zoologiczny, antykwariaty, galerie sztuki i duch dawnej stolicy księstwa zaziębiają się w jedno, tworząc ciekawą mieszankę kolorów, zapachów, smaków i widoków.
| Dane | Neustrelitz |
| Liczba mieszkańców | 20.151 |
| Powierzchnia | 139,89 km2 |
| Stan | Mecklenburg-Vorpommern |
| Hrabstwo | Mecklenburgische Seenplatte |
| Strona internetowa | www.neustrelitz.de |
| Rok założenia | 1733 |
Troszkę historii…
Neustrelitz to była stolica księstwa Meklemburgii-Strelitz. Powstało w miarę niedawno, bo dopiero w 1733 roku. Historia miasta rozpoczyna się wraz z powstaniem pałacu w środku lasu, na jednym ze wzgórz. Spowodowane to było wydarzeniami, które rozegrały się wiele lat wcześniej. W 1712 roku spłonęła pierwsza siedziba książęca mieszcząca się w dotychczasowej stolicy księstwa – Strelitz. Od tego czasu rodzina książęca wędrowała od pałacu do pałacu, gdzie pomieszkiwała jedynie przez krótkie okresy. W końcu podjęto decyzje o budowie pałacu z prawdziwego zdarzenia. Na miejsce budowy wybrano dawny pałacyk myśliwski w Glineke. Para książęca Adolf Friedrich III oraz jego żona Dorothea Sophie zaciągnęli pożyczki, zatrudnili książęcego ogrodnika i mistrza budowlanego Juliusa Löwe i w latach 1726-1731 zbudowali prosty pałacyk, przy którym zbudowano oddzielne budynki dla służby oraz stworzono urokliwy ogród przypałacowy.
Szybko jednak okazało się, że życie w pałacu oraz prowadzenie interesów księstwa jest trudne bez urzędów i służby na miejscu. Wszystko to znajdowało się nadal w starej stolicy księstwa, w Strelitz, miasteczku oddalonym o 3 kilometry od pałacu i do którego w owym czasie nie prowadziła, żadna dogodna droga. Para książęca postanowiła więc wybudować nowe miasto i po raz wtóry zleciła Juliusowi Löwe naszkicowanie jego planów. Przed ogrodnikiem i architektem w jednym stanęło niełatwe zadanie. W myśl włoskich, barokowych planów miast idealnych pałac powinien stanowić centrum miasta, jednak w przypadku Neustrelitz, było to zadanie niewykonalne. Pałac z jednej strony graniczył już z wodami jeziora Zierke, a z drugiej strony z obszarem łowieckim książąt, dlatego Löwe zdecydował się zbudować miasto na wzniesieniu obok wzgórza pałacowego. Nie zmienia to jednak faktu, że nadal teren ten był gęsto zalesiony i pokryty bagnami. Aby przyciągnąć mieszkańców książę Adolf Friedrich IV wydał rozporządzenie lokacyjne miasta, w którym zapewniał 10-lat zwolnienia z podatków, wolność religijna i cechową, darmowa ziemię i materiały budowlane. I tak zaczęła się historia stolicy jednego z najbardziej zacofanych państw w Europie w XVIII, XIX i XX wieku.
Ciekawostki…
- Symbolem miasta jest kwiat strelicji królweskiej (Strelitzia reginae). Roślina nazwana została na cześć królowej angielskiej Sophie Charlotty Mecklenburg-Strelitz, żony króla Wielkiej Brytanii Jerzego III. W oranżerii książąt meklembursko-strelitzkich, która istnieje do dzisiaj, roślina ta zakwitła po raz pierwszy w Niemczech. W pobliżu obecnej mariny można natknąć się na rzeźbę kwiatu.
- Niemiecka nazwa Strelitz jest bezpośrednią adaptacją wcześniejszej nazwy słowiańskiej i wskazuje, iż mieszkańcy zajmowali się łucznictwem. Poświadczona w najstarszych źródłach w formie Strelitz (1278) i Streltza (1350). Forma polska: Strzelce Nowe
- Po II wojnie światowej Neustrelitz stało się miastem garnizonowym sowieckich sił okupacyjnych, które na lata zdominowały życie społeczne miejscowości. W pewnych okresach stacjonowało tu nawet 25 000 żołnierzy.
- Miastem partnerskim Neustrelitz w Polsce jest Szczecinek.
- W Neustrelitz organizowany jest duży festiwal indie-rocka Immergut Festival oraz popularne w Niemczech przedstawienia na wolnym powietrzu (Festspiele), które przyciągają tłumy odwiedzających.
- W Neustrelitz mieści się także tzw. Leea czyli centrum odnawialnych energii. Nowoczesny kompleks, którego zadaniem jest popularyzowanie metod zdobywania odnawialnych energii, a także szkoła policji oraz oddział niemieckiego programu badań kosmicznych ze stacją antenową zaangażowaną w budowę europejskiego systemu nawigacji Galileo.
- Największa inwestycją w dziejach księstwa Meklemeburgii-Strelitz była budowa tzw. Kammerkanal. Ponad 5, 5 kilometrowy kanał łączy jezioro Zierke w Neustrelitz z jeziorem Woblitz nieopodal Wesenberga, a tym samym łączył Neustrelitz z Havelą, co zapewniało dostęp do Berlina i Hamburga. Co ciekawe w wyniku prac budowlanych lustro wody na jeziorze Zierke obniżyło aż do ponad 1,5 metra.
No to zwiedzamy…
Zwiedzanie Neustrelitz rozpoczynamy oczywiście na imponującym rynku. Ma on formę kwadratu o bokach długich na 100 metrów. Kwadratowa forma rynku nawiązuje do barokowych, włoskich planów miast. Z rynku promieniście, w każdym kierunku świata wychodzi 8 dróg. Na środku mieści się współczesna fontanna otoczona ławeczkami. Rynek otoczony jest zabytkowymi kamienicami. Na najwyższym punkcie miasta mieści się kościół miejski, zbudowany według planów aptekarza dworskiego Johanna Verpoortena, z dodana później wieżą projektu słynnego architekta Friedricha Wilhelma Buttela. Drugim ważnym budynkiem miejskiego rynku jest ratusz, według projektu Buttela i rzeźbiarza Johanna Gottfrieda Schadowa w stylu renesansowym, nakryty mansardowym dachem.
Brama zwana Hirschtor, prowadząca do dawnego obszaru łowieckiego książąt.
Z rynku turysta najczęściej udaje się Schloßstrasse w kierunku wzgórza pałacowego i ogrodu przypałacowego. Sama Schloßstrasse to kiedyś najważniejsza ulica stolicy. Obecnie mieszczą się w zabytkowych kamienicach różne urzędy i instytucje kultury, w tym w dawnym budynku poczty i mennicy książęcej Kulturquartier, gdzie znajduje się nowoczesna biblioteka miejska oraz przede wszystkim bardzo multimedialne muzeum prezentujące dzieje księstwa Meklemburgii-Strelitz oraz jego stolicy, w tym wystrój dawnego pałacu, galerie portretów autorstwa malarzy dworskich, czy odlewy oryginałów słynnych idoli prillwitzkich.
Schloßberg i jego okolice wraz z ogrodem przypałacowym to największa atrakcja Neustrelitz, nawet pomimo tego, że pałac rezydencjonalny książąt spłonął doszczętnie w 1945 roku. Najważniejszym budynkiem istniejącym do dzisiaj pozostaje wspaniały Schloßkirche. Ta wspaniała, neogotycka budowla z żółtej cegły palonej to standardowe dzieło Friedricha Wilhelma Buttela z 1859 roku. Warte zobaczenia jest drewniane sklepienie wykonane przez rzeźbiarza Albert Wolff oraz pozostałości po słynnych organach Grüneberga z 1859 roku. Przed kościołem znajduje się rzeźba jednego z Wielkich Książąt – Georga. W kościele prezentowane są rożnego rodzaju wystawy, a czasami odbywa się tam koncert.
Nieopodal możemy odkryć piwnice po kompleksie pałacowym, bramę zwaną Hirschtor, a prowadzącą do ogrodu zoologicznego, a pierwotnie obszaru łowieckiego książąt oraz tak zwany Kavalierhaus czyli klasycystyczny budynek służący dawniej jako budynek mieszkalny dla służby i kuchnia.
Schloßpark to piękny przykład architektury krajobrazu i jedna z największych atrakcji Neustrelitz. Powstał według planów Juliusa Löwe początkowo jako barokowy ogród przypałacowy, jednak w kolejnych dziesięcioleciach był rozbudowywany. Ostatecznie, także obecnie, park składa się z dwóch części. Główna na osi środkowej w kierunku jeziora Zierke to typowy przykład francuskiej sztuki ogrodniczej. Druga, odsunięta w lewo to z kolei angielski typ ogrodnictwa, nieco mniej sztuczny, za to bliższy naturze. W parku znajdują się liczne większe i mniejsze budowle oraz pomniki, w tym kilkanaście odlewów znanych figur z mitologii greckiej i rzymskiej. Na samym środku parku jako point de vue znajduje się tzw. Hebetempel z połowy XIX wieku poświęcona bogini młodości. Na lewo od niej zbudowano na specjalnie usypanym wzgórzu Luisetempel. Niewielkie miejsce pamięci ze śląskiego piaskowca poświęcone królowej pruskiej Luizie, czczonej w Niemczech do dzisiaj, a wywodzącej się z rodu książęcego w Neustrelitz. Park otaczają budynki związane niegdyś z istnieniem kompleksu pałacowego. Mamy więc oranżerię. Jej nazwa wywodzi się nie tylko od koloru elewacji, ale także jej przeznaczenia. Budynek, jako niewielki ogród zimowy powstał w 1755 roku. W latach 1840-1842 budynek rozbudowano według planów Friedricha Wilhelma Buttela i ozdobiono rzeźbami Christiana Daniela Raucha. W środku znajdowały się trzy wielkie sale pomalowane w kolory reprezentujące księstwo: czerwony, niebieski i żółty, a całość utrzymana była w antycznym stylu. Drugim ważnym obiektem jest teatr, nazywany od 1779 roku Mecklenburgisch-Strelitzsches Hoftheater. Obecny budynek teatralny powstał w latach 1925-1928 i mieści na widowni 400 osób. Do teatru należy także tzw. Hobehaus – wybudowany w 1740 roku. Dziś mieści się tam sala urzędu cywilnego. Nieopodal teatru znajdziemy masztalnię czyli olbrzymi kompleks dawnych hal jeździeckich i stadnin książęcych oraz dawny prywatny ogród książąt a obecnie cmentarz żołnierzy radzieckich. Uwagę zwracają także dwa pałace: Carolinenpalais i Marienpalais. Ten pierwszy jest jednym z nielicznych budowli Buttela w innym stylu niż osobiście preferował. Tutaj zastosował styl Tudorów, natomiast drugi z pałaców służył jako siedziba wdowia księżnej Marie.
Trzecia największa atrakcją Neustrelitz oprócz rynku i wzgórza pałacowego jest nabrzeże. Poza łódkami, smażalniami ryb i restauracjami, najciekawszym zabytkiem jest dawny spichlerz zbożowy oraz kapitanat portu. Wzdłuż jeziora Zierke prowadzi ciekawa ścieżka, idąc którą można zobaczyć chiński pawilon, w letnich miesiącach pełniący rolę kawiarenki oraz tzw. biały mostek. Na brzegu jezioro ulokowano także skansen. Slawendorf czyli wioska słowiańska otoczono drewnianą palisadą (nazwa skądinąd mocno nie trafiona), do której budowy użyto 1400 drzew. Więcej informacji na stronie: https://slawendorf-neustrelitz.de/.
W Neustrelitz znajduje się wiele zabytkowych budynków, szczególnie warto przejść się jedną z zabytkowych ulic i uliczek odchodzących od rynku. Najciekawiej jest jednak w pobliżu wzgórza pałacowego. To tam znajdują się najciekawsze budowle – dawny budynek bankowy naprzeciwko oranżerii czy przede wszystkim kompleks budynków przy ulicy Tiergartenstraße z rogiem Töpferstraße. W ich skład wchodzi dawny pałac książęcy oraz budynki sądu i więzienia wybudowane według planów Buttela. Ten pierwszy przez pewien czas służył jako koszary i zarząd wojskowy, oraz jako budynek w którym mieściły się zbiory antyczne i biblioteka książąt. W czasach NRD znajdowała się tutaj centrala STASI.
Inne ciekawe budynki, które warto zobaczyć to między innymi stare i nowe Carolinum czyli szkoła założona przez księcia Carla, ciekawy dom przy Glambecker Straße 3 z kolorową fasadą w stylu Jugendstil czyli typowo niemieckiej odmiany secesji, niewielki cmentarz żydowski nieopodal dworca kolejowego oraz dawne koszary, zbudowane według projektu Buttela z typowej dla niego żółtej cegły palonej.
Co jeszcze widzieliśmy w okolicy
Warto odwiedzić w okolicy centrum odnawialnych energii LEEA oraz filię niemieckiego centrum badań kosmicznych. W samym Neustrelitz żelaznym punktem programu zwiedzania powinno być jeszcze kilka miejsc. Na czoło wysuwa się niewielki ogród zoologiczny, powstały na terenie dawnych obszarów łowieckich książąt. Park liczy 48 ha i pokazuje 450 zwierząt należących do 40 gatunków żyjących w Niemczech. Alte Kachelofenfabrik, dawniej budynek ten pełnił funkcje przemysłowe, a od 1998 roku stał się centrum kulturalnym i turystycznym w Neustrelitz. Kino, restauracja, bar, domki wczasowe i liczne imprezy, w tym koncerty sprawiają, że jest to ulubione miejsce mieszkańców okolicy i turystów.
Dawna stolica księstwa Strelitz, nazywa się obecnie Alt-Strelitz i jest jedna z dzielnic Neustrelitz. Po przeniesieniu stolicy Alt-Strelitz straciło na znaczeniu i zaczęło się wyludniać, co w pewnym sensie zatrzymała emigracja przedsiębiorczych rodzin żydowskich. Do najważniejszych zabytków, które można zobaczyć są ponad 40-metrowa wieża ciśnień i budynek najnowocześniejszej szkoły księstwa Meklemburg-Strelitz – technikum utworzonego w 1890 roku.
Nieopodal Alt-Strelitz znajduje się wysychające, polodowcowe jezioro rynnowe Domjüchsee, o wielkości 27 hektarów. W 1902 roku na jego brzegu powstał zakład psychiatryczny. W czasach nazistowskich w ramach akcji T4 wymordowano pacjentów. Obecnie są to klimatyczne ruiny.
Copyright ©http://empiresilesia.pl
