100 klasyków na 100 wieczorów #19: Carl Orff – O Fortuna

Utwór Orffa to dzieło totalne i w dodatku chyba największe dokonanie niemieckiej kultury w okresie rządów NSDAP. Na stałe trafił do kanonu światowej muzyki poważnej.

AUTOR: Carl Orff.

Urodził się 10 lipca 1895 roku w Monachium, gdzie tez zmarł w 1982 roku.

Oprócz muzyki Orff jest najbardziej znany ze swojej metody muzycznej edukacji dzieci opartej na rytmie i improwizacji. Jego sposób oparty był na śpiewie oraz grze na prostych instrumentach perkusyjnych:

bębenki,
tamburyna,
kołatki,
grzechotki,
trójkąty,
dzwonki melodyczne.

Obecnie w Salzburgu w prestiżowej szkole muzycznej Mozarteum z powodzeniem stosowana jest ta metoda. Istnieje tam też Instytut Orffa propagujący jego idee na świat.

Orff znalazł się również na specjalnej Gottbegnadeten–Liste czyli liście artystów, którzy ze względu na swoje wybitne osiągnięcia byli zwolnieni z obowiązku mobilizacyjnego w ostatniej fazie II wojny światowej. Listę te utworzyli osobiście Joseph Goebbels i Adolf Hitler w 1944 roku.

UTWÓR: O Fortuna

Carmina Burana – w 1803 roku w bawarskim Benediktbeuern odnaleziono w opactwie Benedyktynów zbiór pieśni z XIII wieku. Manuskrypt został wystawiony w Bayerische Staatsbibliothek w Monachium, gdzie zetknął się z nimi Orff. W nawiązaniu do ich epickiej stylistyki postanowił on stworzyć wielki utwór wokalno-instrumentalny.

Utwór Orffa to kantata sceniczna czyli utwór na orkiestrę, chór i głosy solowe, w którym dominują rytm i prosto zharmonizowane partie chóralne. Jej prawykonanie odbyło się w Operze Frankfurckiej 8 czerwca 1937 roku. Naziści dostrzegli w niej hołd wczesnemu przejawowi „kultury aryjskiej”, jednak prawdziwa sława utworu przyszła w latach 60 XX wieku.

Prezentowany fragment jest najbardziej znaną częścią kantaty, jej częścią otwierającą i zamykającą.

O Fortuna wykorzystywana jest często przez muzyków, głównie heavymetalowych (Pretty Maids, Sepultura, Vital Remains, Corvus Korax, Era, Enigma).

Części utworu:

Fortuna Imperatrix Mundi

„O Fortuna” (chór, orkiestra)
„Fortune plango vulnera” (chór, orkiestra)
I część, Primo vere, mówi o budzeniu się wiosny, która rozbudza tęsknotę za miłością.
„Veris leta facies” (chór (coro piccolo), orkiestra)
„Omnia sol temperat” (baryton, orkiestra)
„Ecce gratum” (chór, orkiestra)
„Tanz” (orkiestra, flet solo)
„Floret silva nobilis” (chór, orkiestra)
„Chramer, gip die varwe mir” (chór, orkiestra)
„Reie” (orkiestra, chór tutti i coro piccolo)
„Were diu werlt alle min” (chór, orkiestra)
II część, In taberna, wysławia przyjemności życia, a jej zakończeniem jest hymn do Bachusa.
„Estuans interius” (baryton, orkiestra)
„Olim lacus colueram” (fagot solo, tenor, orkiestra, chór męski)
„Ego sum abbas” (baryton, orkiestra, chór męski)
„In taberna quando sumus” (chór męski, orkiestra)
III część, Cour d’Amours, czyli gra miłosna; jej kulminacją jest pochwała bogini miłości, Wenus.
„Amor volat undique” (chór chłopięcy, sopran, orkiestra)
„Dies, nox et omnia” (baryton, orkiestra)
„Stetit puella” (sopran, orkiestra)
„Circa mea pectora” (baryton, orkiestra, chór)
„Si puer cum puellula” (soli brevi : 3 tenory, baryton, 2 basy) – a cappella)
„Veni, veni, venias” (chór (coro doppio), orkiestra)
„In truitina” (sopran, orkiestra)
„Tempus est iocundum” (chór, orkiestra, baryton, chór chłopięcy, sopran)
„Dulcissime” (sopran, orkiestra)
„Ave formosissima” (chór, orkiestra)
Fortuna Imperatrix Mundi
„O Fortuna” (chór, orkiestra)