Wkład polaków w rozwój socjologii

Polscy naukowcy wnieśli wielki wkład w nauki socjologiczne, nie tylko w teorii ale i w praktyce. Prace takich osób jak Znaniecki czy Malinowski do dzisiaj są omawiane na wszystkich uczelniach na świecie.

Początki socjologii polskiej

Przedstawienie źródeł i początkowych dziejów polskiej myśli socjologicznej sprawia pewne trudności, ponieważ nie wiadomo od jakich wydarzeń w kulturze intelektualnej Polski, czy też od których jej twórców należało by zacząć. Prapoczątków polskiej socjologii należy szukać w epoce Odrodzenia, głównie w twórczości naukowej i publicystycznej Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Ten urodzony w 1503 roku pisarz polityczny mimo, że nie zasługuje na miano twórcy polskiej socjologii, to na pewno położył podwaliny pod jej ewolucję. Jego największym dziełem było De Republica emendanda. Był to utwór w formie osobistych refleksji na temat sytuacji politycznej, moralnej i kościelnej w ówczesnej Polsce. Kolejni twórcy pojawiają się w epoce Oświecenia (również ich nie można zaliczyć do grona twórców polskiej myśli socjologicznej) w znanych publikacjach reformatorów społecznych, czyli Hugona Kołłątaja i Stanisława Staszica. Według polskich historyków do miana twórcy polskiej socjologii, mogą pretendować trzej myśliciele z XIX wieku. Pierwszy Józef Supiński – ekonomista i socjolog który w 1860 roku wydał rozprawę Myśl ogólna filozofii wszechświata. Według historyków właśnie ten utwór został uznany za pierwszą naukową próbę stworzenia w Polsce systemu socjologicznego. Drugim był Władysław Pilat, który wydał Nowy zarys socjologii, następnie O nowoczesnej socjologii i Socjologia sztuki oraz Bolesław Limanowski, który opublikował Marzyciele – studium socjologiczne, kwestia robotnicza. Tak naprawdę każdego z tej trójki można nazwać ojcem i prekursorów polskiej socjologii. Większość pierwszych socjologów w Polsce była zwolennikami myśli pozytywistycznej, jednak oczywiście trafiali się też marksiści i antypozytywiści. Wielu Polaków nie mając warunków do zajmowania się problematyką społeczną z powodu oporu zaborców, emigrowało do krajów zachodnich. Należeli do nich: Ludwik Gumplowicz, Kazimierz Kelles-Krauz, Bronisław Malinowski, Florian Znaniecki. Gumplowicz podczas swojego pobytu w austriackim Grazu całkowicie skupił się na pracach socjologicznych i jako pierwszy polski socjolog badał problematykę mniejszości etnicznych, przez co często posądzany był o rasizm. Z kolei Kazimierz Kelles-Krauz jako zażarty marksista traktował ją jako system socjologiczny czerpiąc całymi garściami od Augusta Comte. Na przełomie XIX i XX wieku polską socjologię w zaborach (pruskim, austriackim i rosyjskim) reprezentowali uczeni różnych specjalności i działacze rewolucyjni. Oprócz wyżej wymienionych do tego grona należą: Edward Abramowski, Stanisław Krusiński, Róża Luksemburg, Julian Marchlewski, Leon Winiarski i Leon Petrażycki.

Lata 1918-1939 były okresem uzyskania przez socjologię polską statusu dyscypliny uniwersyteckiej. Stało to się dzięki Florianowi Znanieckiemu, jednak jeszcze przed nim, w 1919 roku Leon Petrażycki utworzył pierwszą katedrę socjologii na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. W 1920 roku powstała w Poznaniu katedra Socjologii i Filozofii Kultury. Trzy lata później zaczął ukazywać się Przegląd socjologiczny, którego redaktorem był Znaniecki. W profesjonalnym kształceniu przyszłych socjologów pomagali mu Czesław Znamierowski i Stefan Błachowski. Znaniecki w 1921 roku założył Instytut Socjologiczny w Poznaniu, przekształcając w niego niedawno otrzymaną katedrę. Ogromną rolę w rozwoju, propagowaniu i popularności tego przedmiotu odegrał pierwszy w Polsce podręcznik socjologii Wstęp do socjologii, wydany w 1922 roku i dwa tomy Socjologii wychowania, wydanej w latach 1928-1930, oczywiście autorstwa Floriana Znanieckiego. W latach międzywojennych socjologia polska odnosiła największe sukcesy w polskiej humanistyce, a i na arenie światowej zaczęła pełnić coraz ważniejszą rolę.

Następnym po pionierskim Poznaniu ważnym ośrodkiem w tym okresie była Warszawa. Do bardziej znaczących reprezentantów tego nurtu w nauce należeli Ludwik Krzywicki i Stefan Czarnowski, którzy skłaniali się ku marksizmowi we wczesnym etapie twórczości. Innym prężnym ośrodkiem był również Lwów. Tutaj pod koniec ubiegłego wieku jako pierwsi rozwijali myśl socjologiczną Bolesław Limanowski i Władysław Pilat oraz Ludwik Kulczycki. Czołowym przedstawicielem był jednak historyk gospodarczy Franciszek Bujak. Profesor ten wsławił się tworzeniem grup badawczych, zajmujących się rozwiązaniem określonego problemu tematycznego i badawczego.

Rozwój polskiej socjologii wiąże się nie tylko z funkcjonowaniem uniwersytetów, ale także z instytutami badawczymi, do których należały: Instytut Gospodarstwa Społecznego i Instytut Spraw Społecznych. W 1936 roku powołano w Warszawie dwie instytucje. Z inicjatywy Józefa Chałasińskiego utworzono Instytut Kultury i Wsi. Powstał też Instytut Socjologii Wsi założony przez Władysława Grabowskiego. z kolei Instytut Gospodarstwa Społecznego był placówką polskiej myśli naukowo-społecznej utworzoną w 1920 roku z inicjatywy jej pierwszego kierownika Włodzimierza Wakara. Od 1926 roku istniała ona jako samodzielna instytucja badawcza, zajmująca się rozpoznaniem głównych problemów społecznych ówczesnej Polski, takich jak jak przeludnienie wsi, warunki bytu ludności oraz bezrobocie w mieście i na wsi. Placówka ta istnieje do dzisiaj, jako część Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

II wojna światowa i okupacja niemiecka przerwały dynamiczny rozwój socjologii.

Rozwój socjologii polskiej

Po latach wojny nowym i zrazem głównym ośrodkiem socjologicznym w Polsce została Łódź. Na nowo-otwartym uniwersytecie podjęli pracę między innymi: Józef Chałasiński i Jan Szczepański. Na tym Uniwersytecie najwcześniej w kraju zaczęły funkcjonować studia socjologiczne. Józef Chałasiński był wybitnym profesorem i rektorem Uniwersytetu Łódzkiego. Uważano go za kontynuatora myśli socjologicznej Floriana Znanieckiego. Wprowadził metodę pamiętnikarską i autobiograficzną do badań socjologicznych, zainicjował w Polsce badania nad problematyką społeczną państw Afryki, a w połowie lat 50′ domagał się odejścia od marksistowskich metod uprawiania nauki. Następnie socjologów zaczęły kształcić uczelnie w Krakowie, Poznaniu i w Warszawie. Optymistycznie zapowiadający się rozwój socjologii przerwano na przełomie lat 1949/50. Nauki socjologiczne uległy likwidacji podobnie jak psychologia i niektóre kierunki humanistyczne. Spowodowane to było rosnącym tarciom w Polskiej Republice Ludowej, gdzie nie na rękę ówczesnym władzom komunistycznym był rozwój nauk społecznych i w dodatku nie do pogodzenia były one z filozofią marksistowsko-leninowską. W 1956 roku w wyniku zmian popaździernikowych, gdy Chruszczow ogłosił koniec kultu jednostki, a w Polsce zaczęła się tak zwana odwilż gomułkowska przywrócono socjologię jako kierunek studiów. Od tego okresu zaczęła się niezwykła popularność tej dyscypliny nauk społecznych w Polsce i jej szybki rozwój w oparciu o kontakty z zachodem. Ciągle jednak pisma naukowe, konferencje i debaty podlegały ścisłej cenzurze. Socjologowie polscy starali się utrzymywać możliwie szerokie kontakty międzynarodowe. W latach 60′ nasiliła się współpraca z rosyjskimi uczonymi. Z naukowcami zagranicznymi mimo zimnej wojny, również utrzymywano dobre kontakty, a umożliwiały je między innymi Fundacja Forda i Fundacja Fulbrighta, a także American Council of Learned Societies, dzięki którym dziesiątki socjologów odbyły staże w USA. Do najistotniejszych postaci tego okresu w polskiej socjologii należy zaliczyć Stanisława Ossowskiego oraz jego żonę Marię. Tutaj należy podkreślić znaczenie polskiej socjologi w działalność opozycji politycznej przeciwko władzom Polskiej Republiki Ludowej, a później duże zaangażowanie w projekty reform lat osiemdziesiątych. Socjologia z samej swojej definicji nie mogła być przedmiotem ideologicznej indoktrynacji, wszak społeczeństwo nie jest monolityczną bryłą, która nie podlega jakiejkolwiek ewolucji. Tymczasem doktryna marksizmu-leninizmu podejmowała próby wykazania, iż jest ona ostatecznym stadium rozwoju nauk społecznych czyli powstaniem społeczeństwa bezklasowego.

Na początku 1985 roku polskie środowisko socjologiczne liczyło około 2500 osób, zatrudnionych w kluczowych zakładach przemysłowych, uczelniach, instytutach naukowo-badawczych oraz administracji państwowej. W schyłkowym okresie PRL-u przed socjologią polską pojawił się w sposób spektakularny jako temat badawczy problem władzy i opozycji. Istniał on oczywiście już wcześniej, ale stanowił tabu, należał do strefy nie penetrowanej bez oficjalnego przyzwolenia i omijanej przez zainteresowanych nią badaczy, zdających sobie sprawę z ograniczeń poznawczych. Bariery te zostały spontanicznie przekroczone w latach 1980-1981 przez socjologów w niektórych ośrodkach, a zwłaszcza w Gdańsku, gdzie zogniskowało się centrum ruchu społecznego o opozycyjnym charakterze. Miało ono wpływ na bieg wydarzeń w skali kraju aż do przemiany ustrojowej w 1989 roku, zaistniałej w wyniku porozumień okrągłego stołu i wyborów parlamentarnych.

Stan obecny polskiej socjologii

Obecnie nadal ukazuje się Przegląd socjologiczny. Jak już wspominałem, to czasopismo naukowe powstałe z inicjatywy Floriana Znanieckiego w 1930 roku, było wydawane w Poznaniu. Reaktywowane po wojnie w 1957 roku i wydawane jest do dzisiaj w Łódzkim Ośrodku Socjologicznym, a jednym z jego redaktorów był Jan Lutyński. Najbardziej reprezentatywnym czasopismem są Studia socjologiczne. Większość czasopism wychodzi w Warszawie, która jest największym ośrodkiem socjologicznym w kraju. W periodykach tych spotykamy obecnie próby dorównania do standardów zachodnich. Wyraźny jest po roku 1989 wielki rozwój działalności publikacyjnej. Powstały nowe oficyny wydawnicze, które specjalizują się w naukach społecznych. Widoczna jest publiczna przydatność socjologii w związku z otwartością życia społecznego, wyborami lokalnymi i centralnymi, rynkiem i konkurencją na nim. Socjolog to teraz ekspert w sprawach polityki, życia obywatelskiego i rynku. Wrażenie może robić również wzrost liczby studentów: pod koniec lat 1990-tych socjologię studiowało w Polsce na poziomach licencjackim i magisterskim około 11 tysięcy osób. Należy również podkreślić, że w praktycznie wszystkich polskich uniwersytetach można znaleźć katedry socjologii. Jeśli chodzi o obecne ośrodki badań opinii publicznej to już żaden taki ośrodek nie jest instytucją państwową – ani CBOS, ani OBOP, ani Ośrodek Badań Prasoznawczych. Główne ośrodki publikują raporty, dostępne w bibliotekach. Pojawiły się też prywatne ośrodki badawcze.Obecnie w Polsce, najbardziej rozwinęły się badania nad społecznością wiejską i jej kulturą, warunkami życiowymi i wychowaniem, problematyką miast. Najsilniej rozwiniętym kierunkiem badawczym są badania związane z intensywną industrializacją kraju. Dotyczą one społecznych konsekwencji uprzemysłowienia, funkcjonowania przedsiębiorstw przemysłowych, procesu pracy i zawodów oraz adaptacji społeczno-zawodowej młodych robotników. Nurt badań socjologicznych nad wsią jest podtrzymywany jako jeden z główniejszych. Do ważnych problemów należą tu badania nad innowacjami w rolnictwie, aktywnością chłopów i społeczności wiejskiej oraz młodym pokoleniem wsi. Bardzo istotną problematykę badań stanowią badania struktury społecznej, która bardzo ściśle powiązana jest z wyróżnionymi już grupami tematycznymi. Stałym kierunkiem badań są badania nad kulturą. Obejmują wątki teoretyczne wpływu kultury na życie społeczne, zwłaszcza kultury masowej. Nowy krąg tematyczny w powojennej socjologii stanowią badania dotyczące organizacji, zarządzania i kierowania. W ostatnich dziesięcioleciach dobrze rozwinęły się badania nad aspektami urbanizacji i funkcjonowania miast. We współczesnej socjologii szeroki nurt stanowią badania nad rodziną i jej typami oraz powiązania z rolą zawodową ich głównych żywicieli. Dość dużym dorobkiem może poszczycić się także socjologia prawa. Prowadzone są również badania nad życiem religijnym i parafią. Jedną z młodszych dyscyplin socjologicznych jest socjologia medycyny oraz socjologia morska. W ostatnich latach rozwinięto badania socjologiczne nad zbiorowościami polonijnymi. Współczesna socjologia rozwija się z wielkim rozmachem i w wielu kierunkach i jest ceniona wysoko w kraju i zagranicą. Jednak według polskich socjologów obecność międzynarodowa jest znacznie mniejsza niż potencjał socjologii polskiej. Do najbardziej znanych obecnie socjologów polskich można zaliczyć Piotra Sztompka i Jadwigę Staniszkis, którzy regularnie pisują do najbardziej znanych czasopism socjologicznych na świecie.

NAJWAŻNIEJSI POLSCY SOCJOLODZY

Florian Znaniecki

Florian Witold Znaniecki urodził się 15 stycznia 1882 roku w Świątnikach, a zmarł 23 marca 1958 w Urbana-Champaign w stanie Illinois. Jest uznawany za twórcę polskiej socjologii akademickiej oraz jednego z głównych przedstawicieli socjologii humanistycznej. Studiował na uniwersytetach w Warszawie, Zurychu, Genewie, Paryżu i Krakowie. W latach 1953-1954 był przewodniczącym Amerykańskiego Towarzystwa Socjologicznego. Twierdził, że przedmiotem badań socjologii są układy społeczne, składające się z wartości, których to układów podstawowym elementem jest człowiek, zaś inne jego elementy to wartości wtórne. Znaniecki wyodrębnił cztery układy zamknięte:

1. czyny społeczne – najprostsze układy, np. prośba, powitanie. W każdym z czynów możemy wyodrębnić następujące elementy: osoba, narzędzie, przedmiot, metoda, wynik;
2. stosunki społeczne – do ich zaistnienia potrzebne są przynajmniej dwie osoby oraz platforma stosunku, którą są np. obowiązki, przywileje;
3. grupy społeczne – zmieszania ludzi, które w ich świadomości stanowią odrębną całość, a więc pewien układ odosobniony;
4. osobowości społeczne – kształtują się pod wpływem kręgu społecznego.

Międzynarodową sławę zawdzięcza pracy Chłop polski w Europie i Ameryce napisanej wspólnie z Williamem Thomasem, w której zajmował się badaniami nad emigracją tej warstwy ludności poza granice Polski. Była to praca empiryczna, sam jednak Znaniecki do końca życia pozostał raczej teoretykiem. Jest jednym z najbardziej znanych polskich socjologów w świecie, szczególnie w USA, gdzie przez wiele lat mieszkał i pracował. Był prekursorem badań na potrzeby socjologii: dokumentów osobistych, np. listów, autobiografii, pamiętników; czego dokonywał na przykładzie pism polskich emigrantów, mieszkających w Stanach Zjednoczonych. Znaniecki uważał, iż zjawiska społeczne należy rozpatrywać jako aktualne lub potencjalny przedmiot czyichś czynności, jest to tzw. zasada współczynnika humanistycznego. Socjolog winien więc obserwować rzeczywistość oczyma jej uczestników, subiektywnie, nie zaś z pozycji absolutnego obserwatora, obiektywnie. Wyznawał on tzw. kulturalizm, według którego socjologia jest nauką o kulturze, a więc powinna zajmować się wytworami kultury, która jest różna od przyrody jak i świadomości jednostkowych. Uważał, że rzeczywistość składa się z wielu porządków: psychicznego, idealnego, społecznego i fizyczno-przyrodniczego. Światowa socjologia zawdzięcza mu także sformułowanie zasady współczynnika humanistycznego, mówiącej, iż zjawiska społeczne trzeba traktować jako przedmiot czyichś czynności, a co za tym idzie, trzeba kłaść nacisk na doświadczenia i poglądy jednostek.

Znaniecki na podstawie badań określił w swym dziele Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości cztery następujące typy osobowości:

1. człowiek zabawy – kształtuje się on pod wpływem kręgu ludzi, którzy mają dużo czasu, a praca to dla nich zabawa, najważniejsze zaś jest przestrzeganie zasad gry;
2. człowiek pracy – kształtuje się pod wpływem ludzi zajmujących się pracą fizyczną, którzy traktują pracę jako źródło pieniędzy, środków do życia;
3. człowiek dobrze wychowany – kształtuje się wśród inteligencji;
4. człowiek zboczeniec (dewiant) – wyróżnia się od innych, niekoniecznie w znaczeniu pejoratywnym, może być także geniuszem czy artystą.

Do głównych problemów analizowanych przez Znanieckiego należą podstawy dialogu międzykulturowego, konflikty i współpraca międzynarodowa w Europie i świecie, aksjologia procesów cywilizacyjnych, a jego dorobek obejmuje zarówno obszar mikrosocjologii, mezosocjologii, makrosocjologii, jak i socjologii globalnej.

Bronisław Malinowski

Bronisław Kasper Malinowski urodził się 7 kwietnia 1884 roku w Krakowie, a zmarł 16 maja 1942 roku w New Haven. Studiował w Krakowie i Londynie. Był autorem dzieł wzorowo analizujących poszczególne zagadnienia ludzkiej kultury na podstawie wyników własnych badań terenowych i wnikliwej znajomości faktów. Malinowski pojmował antropologię jako naukę o kulturze. Uważał, że antropologia wymaga poczucia przynależności do całego świata, do całej ludzkości, a wydarzenia wojenne głęboko go dotknęły i rozbudziły w nim na nowo poczucie przynależności narodowej i pełnej solidarności z narodem polskim – w czasach II wojny światowej był profesorem na Uniwersytecie Yale w USA. Jest on twórcą podstaw teorii funkcjonalistycznej oraz tzw. brytyjskiej antropologii społecznej. Zawdzięcza się mu wprowadzenie nowego stylu pracy terenowej, czyli długotrwałych i głębokich zetknięć z badaną społecznością. Odszedł on więc od bardzo popularnej w jego czasach tzw antropologii gabinetowej, opartej na lekturze i analizie tekstów, w której bardzo nikłą rolę zajmowała praca w terenie.

Między czerwcem 1915 roku a majem 1916 roku i od października 1917 roku do października 1918 roku prowadził badania terenowe na Wyspach Trobriandzkich, po których pozostawił wiele prac teoretycznych, m.in. Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji, Argonauci Zachodniego Pacyfiku czy Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich, która miała duże znaczenie dla socjologii i antropologii prawa. Według niego antropologia powinna skupić się na uchwyceniu poglądu tubylca na świat widziany jego oczyma, subiektywnie, według typowych sposobów myślenia i odczuwania, i zrozumienie co się za nimi kryje, ustalenie co jest normą, zwyczajem, powszechną regułą obowiązującą w badanej społeczności. Badacz powinien zamieszkać w odpowiedniej odległości badanej ludności, jednak dostatecznie niewielkiej, tak by mógł się wczuć w jej życie, ale jednocześnie go nie zakłócać, przebywać w niej w różnych porach dnia, nocy i roku, notować swoje spostrzeżenia na bieżąco. Powinien także mówić w języku tubylców, sam wypracować swój osąd na temat badanej społeczności, nie może myśleć stereotypowo, przenosić na jej grunt rozwiązań niepasujących do tej społeczności. Musi także respektować prawa, obyczaje, reguły i kanony w niej obowiązujące.

Podstawą życia społecznego jest według Malinowskiego kultura, czyli całokształt dziedzictwa społecznego. Posiada ona cztery właściwości:

1. stanowi całość;
2. jest wewnętrznie zintegrowana;
3. jej elementy pełnią swoiste funkcje;
4. stanowi instrumentalny aparat zaspokajania ludzkich potrzeb.

Według niego celem antropologii było wyjaśnienie faktów antropologicznych poprzez rolę, jaką odgrywają one w systemie kultury, a także w zaspokajaniu potrzeb członków społeczeństwa. Uważał, że ludzie motywowani są albo przez potrzeby pierwotne, związane z biologią, albo wtórne, związane z naturą społeczną. Na pierwsze z nich odpowiada organizacja instytucjonalna, a na drugie instytucje prawne, wychowawcze, ekonomiczne i polityczne.

Leon Petrażycki

Leon Petrażycki urodził się 13 kwietnia 1867 roku w Kołłątajowie, a zmarł 15 maja 1931 roku w Warszawie. Studiował w Kijowie, Berlinie, Heidelbergu, Paryżu i Londynie. Później pracował na Petersburskim Uniwersytecie Państwowym, a po wybuchu Rewolucji Październikowej na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie otwarto dla niego pierwszą w Polsce katedrę socjologii. W tym samym czasie próbowały go pozyskać wielkie uniwersytety, m.in. Uniwersytet Oksfordzki. W 1925 roku został wiceprezesem Międzynarodowego Instytutu Socjologicznego w Paryżu.

Zajmował się on głównie socjologicznymi i psychologicznymi aspektami prawa i moralności, zapoczątkował nowy kierunek w socjologii, zwany socjologią prawa. Petrażycki twierdził, że prawo i moralność nie są czymś obiektywnym: jeśli nie zaistnieje pewne przeżycie, emocja, to nie można mówić ani o prawie, ani o moralności, prawo ma zaś charakter przeżycia dwustronnego normującego sytuację dwu osób, w sposób imperatywno-atrybutywny, czyli obowiązująco-przyznający, gdzie jedna ze stron przeżywa poczucie uprawnienia, przywileju, druga znowu poczucie powinności, obowiązku. Petrażycki nie uznawał prawa pozytywnego, czyli prawa stanowionego, za prawo, ponieważ wg niego nie istnieje ono na ogół w świadomości ludzi, nie jest przez nich świadomie przeżywane. Twierdził także, że prawo zwyczajowe nie wymaga żadnych dodatkowych wyjaśnień które tyczyłyby się powodów jego obowiązywania – wystarcza fakt, że zawsze tak było. Z czasem jednak jego reguły stają się mechanicznie powielanym schematem i najczęściej traci ono swoje pierwotne znaczenie i oczywistość. Prawo zwyczajowe cieszy się zaufaniem, jest oczywistością, której nie trzeba nawet zapisywać. Uważał, że systemy totalitarne nie opierają się na prawie, a jedynie na przymusie i strachu. Moralność nazywał przeżyciem jednostronnym. Prawo ma zaś pełnić trzy podstawowe funkcje społeczne:

1. wychowawczą, która wspomaga przystosowanie człowieka do życia w grupie społecznej;
2. rozdzielczą, która wyraża się w podziale i wymianie dóbr materialnych i kulturalnych;
3. organizacyjną, ponieważ pomaga w organizowaniu społeczeństwa we wszystkich zadaniach, w tym dla celów produkcji i wymiany.

Petrażycki zasłynął także jako zwolennik feminizmu, postulował pełne równouprawnienie kobiet. Według niego, w ówczesnym społeczeństwie kobiety pełniły rolę niewolników, zaś całkowite ich równouprawnienie należy do tzw. wyższych wartości, które społeczeństwo musi zrealizować.

Stanisław Ossowski

Stanisław Ossowski urodził się 22 maja 1897 roku w Lipnie; zmarł 7 listopada 1963 roku w Warszawie. Był on polskim socjologiem, metodologiem nauk społecznych i teoretykiem kultury. Studiował w Warszawie, Paryżu i Rzymie, nauczał zaś na Uniwersytecie Łódzkim, później Warszawskim, a wykładał także na Harvardzie i w London School of Economist. Współtworzył Polskie Towarzystwo Socjologiczne w 1957 roku, zaś w latach 1959-1962 był wiceprzewodniczącym Międzynarodowego Towarzystwa Socjologicznego. Uznaje się go za współtwórcę polskiej kulturologii. Ossowski był uważany za jeden z największych autorytetów intelektualno-moralnych w Polsce po II wojnie światowej, przyczynił się także w znacznym stopniu do odbudowy powojennej socjologii polskiej, pozostawiając bogaty dorobek z takich dziedzin, jak semiologia, estetyka, teoria kultury, socjologia a nawet ideologia marksistowska. Podzielał on orientację humanistyczną, dostrzegał zasadnicze różnice pomiędzy naukami społecznymi a przyrodniczymi. Sformułował wiele nowatorskich idei, które wpłynęły zasadniczo na rozwój socjologii w Polsce oraz na pojmowanie roli socjologa i funkcję nauk społecznych. Twierdził, że wszystkie zjawiska życia społecznego posiadają aspekt świadomościowy, dla przykładu więź społeczna, przede wszystkim narodowa czy etniczna, to efekt wyobrażeń i przekonań, zaś ich formy patologiczne takie jak szowinizm lub rasizm Ossowski zdecydowanie piętnował, chwaląc jednocześnie ich pozytywne przejawy, takie jak patriotyzm. Skupiał się w swej działalności socjologicznej na analizie znaczeń, jakie przypisują ludzie swoim działaniom i działaniom innych, oraz na potoczne sposoby kategoryzacji świata. Proponował także socjologię bazującą na holistycznym modelu społeczeństwa, tzn. na takim, którego opisu nie da się wyczerpać poprzez opis poszczególnych jednostek składowych, gdyż całość nie jest prostą sumą części składowych. Ten model teoretyczny zakłada z konieczności przyjęcie intersubiektywnej koncepcji znaczeń stanowiących rzeczywistość kulturową, choć sam autor w swych pismach tej kwestii nie traktuje jako autonomicznego problemu teoretycznego. Jego teorie, mówiące o ontologii bytu społecznego wykazują pewne powiązania z kulturalistyczną teorią Floriana Znanieckiego, choć sam Ossowski nigdzie na takie powinowactwo nie wskazywał. Charakterystyczne dla jego prac jest wspólne ujęcie metodologiczne socjologii, antropologii kulturowej i psychologii społecznej, których wspólną właściwością są analizy semantyczne według wzorów filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej, reprezentowanej m.in. przez Tadeusza Kotarbińskiego, z którą to Ossowski zetknął się w młodości.

Zygmunt Bauman

Zygmunt Bauman urodził się 19 listopada 1925 roku w Poznaniu. Jest to polski socjolog, filozof, eseista, znany przede wszystkim jako jeden z twórców koncepcji postmodernizmu oraz znawca i interpretator Holocaustu. Studiował w Związku Sowieckim w czasie II wojny światowej, później w Warszawie. Był pierwszym redaktorem Studiów socjologicznych. Po wydarzeniach marcowych z 1968 roku został usunięty z Uniwersytetu Warszawskiego, po czym wyjechał do Anglii, gdzie rozpoczął pracę na Uniwersytecie w Leeds. Nagrodzony został m.in. nagrodą im. Theodora W. Adorno i nagrodą Księcia Asturii w dziedzinie komunikacji i nauk humanistycznych, nazywaną też hiszpańskim Noblem. Bauman wyznaje pogląd, według którego Holocaust i systemy totalitarne były wynaturzeniem, ale i logiczną konsekwencją nowoczesności, idei postępu i czystości, które wg. niego miały kluczowe znaczenie dla dynamiki nowoczesności. Uznał on III Rzeszę oraz Związek Radziecki za tzw. państwa ogrodnicze, które albo eliminują jednostki niepasujące do ustalonego wzoru (III Rzesza) lub siłą zmuszające jednostki do przyjęcia z góry wskazanych poglądów i sposobów działania (Związek Radziecki). Okres ten nazywa nowoczesnością, w której miała dominować etyka, i przeciwstawia go następującej po niej postnowoczesności, o dominującej moralności, która m. in. odrzuca możliwość ludobójstwa. Dostrzega on jednak kilka zagrożeń postnowoczesności: autonomizacja seksu, czyli pozbawienie go związków ze sferą emocji, dążenia do wolności które, paradoksalnie, stworzą nowe konflikty międzyludzkie oraz doprowadzą do chęci odcinania się jednostek od społeczeństwa, czy kryminalizacja biedy, czyli coraz mocniejsze związanie przypadków łamania prawa z najsłabszą ekonomicznie warstwą ludności.

Bibliografia

1. Dulczewski Z., Florian Znaniecki, Życie i dzieło, Poznań 1984.
2. Kurczewska J., Naród w socjologii i ideologii polskiej, Warszawa 1979.
3. Leszczyna H., Petrażycki, Warszawa 1974.
4. Mucha J., Socjologia Polska w latach 1990-2000, [w:] Przegląd Socjologiczny, L/1/2001.
5. Podgórecki A., Społeczeństwo polskie, tłum. Zbigniew Pucek, Rzeszów 1995.
6. Sowa K. Z., 1992, Socjologia polska w powojennym czterdziestoleciu, [w:] Sowa Kazimierz Z., bmw 1992.
7. Szacki J., Sto lat socjologii polskiej od Supińskiego do Szczepańskiego, wybór tekstów pod redakcją, Warszawa 1995.
8. Young M. W., Bronisław Malinowski: Odyseja antropologa, 1884-1920, bmw 2008.

Copyright ©http://empiresilesia.pl

Rulez260

• E-mail
|
• Więcej postów(476)