Malmö i Lund w Skanii to jedne z najstarszych szwedzkich miast. Obecnie w sposób niemal perfekcyjny łączą one tradycję z postępująca nowoczesnością oraz duchem skandynawskiej społeczności.
| Dane | Malmö | Lund |
| Powierzchnia | 77,06 km² | 26,30 km² |
| Populacja | 301.706 | 87.244 |
| Dystrykt | Skåne län | Skåne län |
| Prowincja | Schonen | Schonen |
Trochę historii…
Malmö
W XII wieku pojawiły się pierwsze wzmianki o istnieniu osady Malmö, która w 1354 roku otrzymała prawa miejskie. Początkowo była ona jedynie etapem na drodze do Lundu, z czasem, dzięki połowowi śledzia (który był podstawa gospodarki stworzonej przez Hanzę) i handlowi prowadzonemu przez niemieckich kupców wzdłuż skandynawskiego wybrzeża stała się ważnym ośrodkiem handlowym. W latach 20. XIV wieku zbudowano pierwszy ratusz oraz kościół św. Piotra i Pawła. Pod koniec XIV wieku miasto zostało splądrowane przez piratów bałtyckich, słynnych Braci Witalijskich. Później zostało odbudowane i dzięki dogodnemu położeniu zaczęło się szybko rozwijać, stając się jednym ze szwedzkich centrów handlowych, choć aż do 1658 roku formalnie należało do Królestwa Danii. W XVI wieku powstała także twierdza Malmöhus, strzegąca dostępu do miasta. Miasto przeżyło wiele wojen pomiędzy Dania a Szwecją. W 1886 roku Malmö liczyło 45 143 mieszkańców. Nowym impulsem do rozwoju stała się budowa mostu nad cieśniną Sund w 2000 roku.
Lund
Lund w zamyśle swoich założycieli w X wieku miał stać się centrum akcji chrystianizacyjnej w tej części Skandynawii. Tutaj także zbudowano najstarszy drewniany kościół w regionie Skanii. W XII wieku Lund wyrósł także na centrum socjalno-handlowo-rzemieślniczym regionu. To także tutaj istniała najważniejsza duńska mennica oraz od 1104 roku siedziba arcybiskupstwa skandynawskiego. W połowie XII wieku oprócz katedry (gdzie koronowano królów duńskich), msze święte odprawiano w 27 kościołach i klasztorach na terytorium miasta. Zbiegiem wieków jednak Lund tracił powoli na znaczeniu na rzecz lepiej położonego Malmö, a jeszcze bardziej stracił na znaczeniu po zerwaniu zwierzchnictwa papieża w Rzymie w latach 30. XVI wieku. W 1658 roku na mocy pokoju w Roskilde Lund znalazł się w Szwecji. Dziesięć lat później otwarto w mieście uniwersytet. 4 grudnia 1676 pod Lundem doszło do krwawej bitwy z próbującymi odzyskać Skanię Duńczykami. XVIII i XIX wiek były dla Lundu okresem spokoju z przerwą na Wielką Wojnę Północną. XX wiek stał się dla miasta nowym początkiem z szybkim uprzemysłowieniem i od drugiej połowy wieku rozwojem firm zajmujących się zaawansowana technologią.
Ciekawostki
- W Malmö mieszkają muzyk Basshunter, piłkarz Zlatan Ibrahimovic, oraz piosenkarz Arash.
- Malmhaugar to staroduńska nazwa Malmö użyta po raz pierwszy w 1116 roku, natomiast staroszwedzka Malmöughe z 1367 roku, pochodzi od korzeni Malm i högar, nieokreślonej liczby mnogiej sterty, kopiec lub górka. Malmö oznacza więc w skrócie kopce piasku. W okresie hanzeatyckim dużo częściej używano niemieckiej nazwy osady – Elbogen.
- Malmö jest centralnym ośrodkiem obszaru metropolitalnego Stor-Malmö, z oddalonym o 20 km uniwersyteckim miastem Lund.
- Malmö położone jest nad cieśniną Öresund w południowo-zachodniej części prowincji historycznej (landskap) Skania. Cieśnina Öresund, zwana także Sundem, Łączy Morze Bałtyckie z cieśniną Kattegat i ma długość 118 km.
- Lund jest starym uniwersyteckim miastem, w którym siedzibę ma założony w 1666 roku Lunds universitet.
- W Malmö znajdziemy około 500 kilometrów ścieżek rowerowych oraz średnio najwięcej restauracji na jednego mieszkańca miasta w całej Szwecji.
- Będąc w Skanii należy spróbować obowiązkowo kilku lokalnych specjałów. Zaliczyć do nich trzeba räksmörgås (kanapki z krewetakim), äggakaga (omleta jajecznego) czy kanelbullar (cynamonowych bułeczek, często z nadzieniem).
No to zwiedzamy…
Malmö
Pobyt w Malmö najlepiej warto rozpocząć od Stortorget czyli duży rynek, w czasach świetności miasta największy plac handlowy całej Skandynawii. Główny rynek Malmö ma wszystko to czego oczekujemy po takim miejscu w mieście, którego historia był tak burzliwa i długa. Najważniejszy rynek stolicy Skanii otaczają kamienice mieszczańskie, pamiętające czasy świetności miasta w czasach Hanzy. Najważniejszym budynkiem jest oczywiście Rådhuset czyli ratusz. Powstał on w 1546 roku w stylu późnego gotyku, ale dzisiejsza fasada w renesansowym stylu holenderskim pochodzi z lat 1864-1869. Ciekawym budynkiem, szczególnie ze względu na wnętrza jest działająca od XIX wieku Apoteket Lejonet (Apteka pod Lwami), niegdyś prawdopodobnie największa apteka w Europie. Renesansowy budynek apteki powstał w 1896 roku. W centrum rynku znajdziemy konny pomnik króla szwedzkiego Karola X Gustawa.
Z Stortorget można przejść na Lilla Torg, a więc mniejszy, kameralny rynek miasta. Miejsce to bardziej tętni życiem niż główny miejski rynek, a to dzięki licznym restauracjom właśnie tutaj ulokowanym. Także architektonicznie jest to ciekawe miejsce, a to ze względu miedzy innymi na dom Faxeska z roku 1760 oraz jeden z najstarszych nadal istniejących w mieście budynków – Hedmanska gårde. W pobliżu obu targów znajduje się kościół św. Piotra (Sankt Petri kyrka, dawniej Apostołów Piotra i Pawła). Jest to kościół parafialny szwedzkiego kościoła ewangelicko – luterańskiego i został wzniesiony przed 1346 rokiem, kiedy to po raz pierwszy wspomniany jest w pisanych dokumentach. Wzorem dla niego był kościół mariacki w Lubece, dzięki czemu powstała trzynawowa, gotycka bazylika z transeptem i obejściem oraz systemem przypór i łęków przyporowych. Dzięki hanzeatyckim kupcom, kościół, jeszcze jako świątynia katolicki uzyskał bardzo bogaty wystrój wnętrza. Niestety podczas gruntownej renowacji w latach 1840-1850 zniszczeniu uległo niemal całe, średniowieczne, wykonane z drewna wyposażenie, a już wcześniej w okresie reformacji dokonano znacznych zniszczeń. Wieżę wybudowano, także wzorem lubeckich kościołów, dopiero w 1891 roku.
Żelaznym punktem wycieczki do stolicy Skanii jest twierdza Malmöhus. Najstarsze części zostały zbudowane w latach 1526-1530 w stylu renesansowym. Zamek miał burzliwą historie, przetrwał oblężenia, pożary, był więzieniem oraz ochronką dla najuboższych. W 1937 roku przeniosło się tutaj pierwsze muzeum.
Obecnie w Malmöhus slott mieści się szereg muzeów: Muzeum Sztuki, Muzeum Miejskie oraz Muzeum Przyrodnicze, a poza samym zamkiem także Muzeum Nauki i Techniki oraz Muzeum Żeglugi, które formalnie także należą do kompleksu muzealnego i znajdują się w pobliżu. W skład muzealnych instytucji wchodzi także dom Elby (dom komendanta) i wiatrak zamkowy.
Muzea mieszczące się w Malmöhus są jak cała Szwecja, gdzie tradycja i historia mieszają się z wizją i nowoczesnością. Największe wrażenie robi na pewno Muzeum Przyrodnicze z akwariami i dużymi dioramami. Świetnie wygląda także Muzeum Sztuki z przekrojem sztuki od XV do XXI wieku. Muzeum miasta to z kolei klasyczne muzeum miejskie, nowoczesne i starające się przedstawić dziej Malmö przekrojowo.
Za twierdzą rozciągają się dwa urokliwe parki: Slottsparken i Kungsparken. Slottsparken został założony równolegle z budową pałacu i opiera się na ideałach natury, które charakteryzowały europejskie ogrodnictwo w połowie XIX wieku. Park pałacowy jest chronionym zabytkiem kultury i jest zarządzany przez ogrodników pałacowych. Park Królowej jest oddzielną częścią parku pałacowego i pochodzi z 1751 roku, kiedy to został założony jako prywatny rokokowy ogród
Kungsparken o powierzchni 8,4 hektara został stworzony na polecenie króla Oskara II w 1872 roku, jest więc najstarszym parkiem miejskim. Jego oficjalna nazwa w tym czasie brzmiała Kung Oscars Park, ale bardzo szybko stał się Kungsparken w języku potocznym. W rozległym parku znajduje się kilka stawów (na jednym mieści się żeliwna fontanna z 1882 roku) i duża populacja około 130 gatunków drzew, z których niektóre są bardzo stare i pochodzą z trzech kontynentów. Duński architekt krajobrazu Ove Høegh Hansen zaprojektował park zgodnie z ówczesnymi ideałami burżuazyjnego społeczeństwa i wzorował się na angielskich ogrodach z trawnikami, stawami, dużymi krzewami i egzotycznymi drzewami.
Östermalms Saluhall, znana również jako Östermalmshalle to hala targowa, która została otwarta w 1888 roku i znajduje się po południowo-zachodniej stronie Östermalmstorg w dzielnicy Östermalm w Sztokholmie. Hala ta ma 3000 m² i zaprojektowana została przez Isak Gustafa Clasona (1856-1930) i Kaspera Salina (1856-1919), zainspirowanych żeliwno-ceglanymi konstrukcjami w Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii.
Nie warto w żadnym wypadku rezygnować ze zwiedzenia portu miejskiego. Znajdziemy tam kanały, poprzemysłową architekturę wymieszaną z nowoczesnymi budynkami oraz latarnią morską.
Warto zobaczyć z zewnątrz (wejście do niego nie jest zbytnio możliwe, gdyż znajdują się w nim prywatne mieszkania) także najwyższy budynek w kraju czyli Turning Tosro. Budynek ten ukończono w 2005 roku, a zaprojektował go hiszpański architekt Santiago Calatravy. Cała konstrukcja składa się z dziewięciu pięciobocznych brył, skręcających co 10 stopni tak, że różnica pomiędzy pierwszą bryłą a ostatnią wynosi 90 stopni.
Rooseum czyli galeria sztuki współczesnej mieści się w zaadaptowanym do tego celu przestronnym gmachu z 1900 roku, gdzie w XX wieku Kompania Elektryczna Malmö przechowywała turbiny. Ciekawym zabytkiem architektonicznym jest synagoga zaprojektowana przez Johna Smedberga w stylu mauretańskim z 1903 roku.
W mieście znajdziemy kilka ciekawych plaż z widokiem na most nad cieśniną Sund. Miłośnicy wojskowości znajdą na nich pozostałości po systemie bunkrów obronnych. Godne polecenia są plaże oraz Ribersborgs Kallbadhus czyli jedno z najstarszych kąpielisk i łaźni w Skandynawii, mieszczące się na końcu 150-metrowego mola.
Lund
Lund jako stare miasto uniwersyteckie i niegdyś jeden z głównych ośrodków miejsko-religijnych całej Skandynawii może pochwalić się doprawdy duża ilością miejsc wartych zobaczenia. Główny plac miasta Stortorget nie wyróżnia się niczym okazałym. Ot jak plac, ot jak w byle jakiej mieścinie.
Chyba najważniejszą budowlą w mieście jest katedra czyli domkyrka należąca do szwedzkiego kościoła ewangelicko-luterańskiego leżąca na Domkyrkoplatsen. Katedrę wybudowano w pierwszej połowie XII wieku (ołtarz w krypcie konsekrowano już w 1123 roku), poświecono zaś w 1145 roku, kiedy to biskup Eskil konsekrował katedrę pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny i św. Wawrzyńca. Miasto było wtedy centrum diecezji, a na terenie miasta znajdowało się 27 klasztorów i kościołów.
W katedrze warto zwrócić szczególną uwagę na, siedmioramienny świecznik o wysokości ponad 3 metrów, Horologium mirabile Lundense czyli zegar astronomiczny skonstruowany w latach 20. XV wieku, a także zejść do krypty, która pozostaje niemal niezmieniona od czasów swojego powstania. Oprócz ołtarza i sarkofagów, niezwykłe wrażenie w tym zimnym wnętrzu robi 23 figury z którymi związane są liczne legendy.
Oprócz katedry, można zobaczyć i inne lundzkie kościoły, takie jak Kościół Wszystkich Świętych, czy Drottens kyrkoruin czyli ruiny kościoła niemal w centrum miasta, na południe od katedry. Salvatora lub Trinitatis był drugim co do wielkości kościołem w mieście po katedrze o długości 55 metrów i największym jednonawowym kościołem halowym w Skandynawii. W latach 70. i 80. XX wieku przeprowadzono wykopaliska archeologiczne w związku z planowaną nową inwestycją na tym terenie. Podziemne ściany fundamentowe zostały odsłonięte i udostępnione zwiedzającym.
Historiska Museet położone w parku o nazwie Lundagard to jedno z najstarszych muzeów na świecie – powstało już w 1805 roku i jest częścią Uniwersytetu w Lundzie. Jej wystawa stała w dużej części poświęcona jest odkryciom archeologicznym w Uppåkra czyli najbogatszej, odkrytej osadzie z epoki żelaza w krajach nordyckich – możemy zobaczyć monety, dzieła sztuki, czy przedmioty z epoki kamienia, brązu i żelaza. Warto także odwiedzic gabinet osobliwości Kuriosakabinettet, gdzie najstarsza prezerwatywa w Europie, kości przedramienia św. Brygidy i czaszka Kartezjusza można zobaczyć obok skrzydlatego penisa i fragmentów muru berlińskiego.
Kolejnym ważnym miejscem w Lundzie jest Uniwersytet, a w szczególności Huvudbyggnaden czyli główny budynek uniwersytetu oraz biblioteka uniwersytecka, szczególnie urokliwa, gdy porosły ją bluszcz zazielenieje. To tez jedyna biblioteka w Szwecji, która zbiera wszystkie krajowe pozycje.
Kungshuset (Dom Królewski), znany również jako Lundagårdshuset lub Gamla akademien (Stara Akademia), to z kolei zabytkowy budynek w parku Lundagård. Budynek został zbudowany w latach 1578-1584 jako dwupiętrowy dom. Właścicielem był duński król Fryderyk II. Dom pierwotnie służył jako rezydencja dla gubernatorów duńskiego króla. Kungshuset został później przekazany uniwersytetowi, który używał go jako głównego budynku do czasu ukończenia nowego budynku centralnego w 1882 roku (tym samym był pierwszym budynkiem uniwersyteckim). Przez pewien czas pełnił ten budynek rolę biblioteki uniwersyteckiej.
Największą atrakcją miasta jest chyba jednak ogród botaniczny. Już w 1690 roku założono w tym mieście pierwszy ogród botaniczny, który jednak szybko podupadł. Kolejny, założony w 1740 roku istniał około 100 lat i zawierał w swojej kolekcji 6000 roślin. Oba mieściły się jeszcze w obrębie murów miejskich. W latach 1862-1867 Uniwersytet Lundzki założył swój trzeci ogród botaniczny, tym razem umieszczony poza murami przy Östra Vallgatan
Lundzki ogród botaniczny to niezwykle urokliwe miejsce zajmujące 8 hektarów powierzchni, wypełnione nie tylko roślinami z całego świata, ale i mała restauracja i kafejką, placami przeznaczonymi na pikniki, rzeźbami i postumentami, ławeczkami, skwerami do wypoczynku oraz fontannami.
Imponująca jest również szklarnia, która składa się z dziewięciu działów z różnymi klimatami i roślinami z całego świata. W sąsiedztwie pustynnych sukulentów znajduje się kilka 100-letnich sagowców, pochodzących z lasów tropikalnych, a obecnie zagrożonych wyginięciem.
Jedną z największych atrakcji miasta jest odgrodzony murem, podzielony na dwie części skansen (Kulturen), które połączone są ze sobą podziemnym tunelem. Skandynawia to region, który zapoczątkował ideę muzeów na świeżym powietrzu i to widać. Skansen w Lundzie zrealizowany jest niemal perfekcyjnie, a wielka w tym zasługa lokalnego historyka Goerga Karlina, który założył w 1892 roku. Możemy tutaj zobaczyć przekrój budownictwa Skanii, od domów szachulcowych (często mylonych z murem pruskim) przez chaty kryte darnią. Do tego dochodzi muzeum, które prezentuje liczne wystawy historyczne i etnograficzne, takie jak ceramiki, zabawek czy druku, a także specjalne muzeum dla dzieci.
Co jeszcze widzieliśmy w okolicy?
W bezpośrednich okolicach Lundu i Malmö można natknąć się na wiele ciekawych miejsc. Ze stolicy Skanii bezproblemowo można dostać się do duńskiej stolicy – Kopenhagi, choćby przez słynny Most nad Lundem. Ciekawym miasteczkiem w okolicy jest Landskrona z cytadelą i muzeum oraz Eslöv z zamkiem. Na koniec warto udać się na łono przyrody do Söderåsen National Park czyli założonego w 2001 roku i liczącego ponad 16km² parku narodowego. Tutejsza przyroda jest bardzo zróżnicowana i oferuje głębokie lasy liściaste z buczynami na czele, urokliwe strumienie i potężne strome zbocza z wysokimi klifami. Głęboka dolina ryftowa w Skäralid imponuje swoimi potężnymi rozmiarami, a także rozległymi piargowymi zboczami i pionowymi klifami po obu stronach rzeki Skärån. Jezioro Oden w Nackarpstal oraz punkty widokowe Kopparhatten, Hjortsprånget i Lierna w Skäralidstal to również imponujące miejsca. Jako, że lasy parku w dużym stopniu pozostały pierwotne, a więc z duża ilością martwego drzewa zachowały się tutaj siedliska unikalnych zwierząt, takich jak jastrząb włochaty.
Copyright ©http://empiresilesia.pl
