Krapkowice to miasto powiatowe w województwie opolskim. W XIX wieku przeżywało ono gwałtowny rozwój przemysłowy i architektoniczny.
Zarys historii Krapkowic
Miasto Krapkowice jest położone po obu stronach rzeki Odry w środkowej części powiatu krapkowickiego. To właśnie tutaj wpada do Odry wypływająca z Jesionków w Czechach Osobłoga. Miasto jest położone na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych z Opola do Kędzierzyna- Koźla i Raciborza oraz z Nysy i Prudnika do Strzelec Opolskich. Obecnie jest ono siedzibą powiatu i zamieszkuje je prawie 18 tysięcy ludzi na powierzchni 21 km2. Po raz pierwszy wzmiankowane było w XIII wieku, pod nazwą starosłowiańską Chrakowiece (od nazwiska Chrapek), wspominana jest wtedy również, po raz pierwszy osada rybacka Otmęt, będąca dziś dzielnicą Krapkowic. Przypuszcza się, że już w XIII wieku zamek w Otmęcie był w posiadaniu zakonu templariuszy. W starożytności przebiegał w rejonie Krapkowic szlak łączący Cesarstwo Rzymskie z Morzem Bałtyckim. Prawa miejskie na prawie magdeburskim Krapkowice otrzymały najprawdopodobniej w 1275 roku z rąk księcia opolskiego Władysława. W 1330 roku po raz pierwszy wzmiankowany był kościół w Krapkowicach, który w okresie od 1537 roku do 1629 znajdował się w rękach protestantów. W pierwszej połowie XVI wieku Krapkowice przechodzą pod jurysdykcje Habsburgów, którzy po kilkudziesięciu latach sprzedają je rodzinie Redernów. Rodzina ta miała niebagatelny wpływ na życie miasta. To właśnie w czasie jej panowania miasto przeżywało dynamiczny rozwój, na Odrze między Krapkowicami, a Otmętem powstał drewniany most łączący oba miasteczka. Niestety w czasie wojny trzydziestoletniej, przez miasteczko przechodzą różne wojska, a w 1638 prawie całe spłonęło. W 1742 roku Krapkowice zostały włączone w obręb państwa Pruskiego. W 1765 po wygaśnięciu linii Redernów nowym właścicielem został Karol Wilhelm von Haugwitz.
Krapkowice w XIX wieku
Pierwsza połowa XIX wieku to dramatyczny okres w dziejach Krapkowic. Liczba mieszkańców w 1834 wynosiła 2.157. Miasto wielokrotnie niszczyły pożary w latach 1841, 1852 i 1854. Po ostatnim z nich, rozebrano ruiny spalonego ratusza, który już nigdy nie powrócił na krapkowicki rynek. Klęska głodowa, jaka nawiedziła Śląsk w 1847 roku, nie ominęła Krapkowic. Dopiero lata 70-te przyniosły pewną poprawę. Po przegranej przez Francję wojnie z Prusami w 1871 roku zaczęła napływać kontrybucja wojenna z pokonanego kraju przeznaczona na rozwój Prus. Co rozpoczęło czasy prosperity miasta, które wkroczyło w XX wiek z nowo wybudowanym, po 146 latach, mostem, który stanął nad Odrą jeszcze we wrześniu 1887 r. i połączył Krapkowice z Otmętem. W grudniu 1896 r. prywatna spółka Lenz und Compagnie przy wsparciu miejskiego magistratu, wybudowała i uruchomiła linię kolejową biegnącą od Prudnika, przez Krapkowice do Gogolina. Tymczasem w mieście pojawił się Adolf Baron, aplikant sądowy z Wrocławia, który okazał się niezwykłym wizjonerem. W maju 1898 r. objął on funkcję burmistrza. Przełom wieków XIX i XX był dla Krapkowic okresem intensywnego rozwoju. Miasto rozrastało się, przybywali ludzie poszukujący tu pracy. Natychmiast zaczęły powstawać zakłady przemysłowe. W 1894 roku wybudowano szpital, który posiadał urządzenia kanalizacyjne, wodociągowe i łaźnie. Dzięki poprawie komunikacji nastąpił rozwój przemysłu. Regulacja biegu Odry i budowa śluzy przyczyniły się do rozwoju transportu rzecznego, co z kolei zwiększyło atrakcyjność tych terenów i spowodowało gwałtowny rozwój handlu. Nowy burmistrz słusznie uznał jednak, że samo położenie nie przyniesie miastu pieniędzy. Dlatego na własną rękę zaczął szukać źródeł dochodów dla miasta i szybko znalazł na to sposób. Przede wszystkim ściągnął do Krapkowic inwestorów. Już w 1900 r. powstała tu papiernia Nieß und Werle, dzięki czemu do kasy gminy popłynęły znacznie pieniądze z podatku. Wytwarzała ona m.in. półprodukty do innych fabryk oraz papier gazetowy. Niedługo po tym zdecydowano o utwardzeniu brzegów Odry, co umożliwiło transport towarów rzeką i ich szybki rozładunek do miejscowych zakładów. To wszystko sprawiło, że ponad 100 lat temu Krapkowice zaczęły się rozwijać w tempie niespotykanym dotychczas na Śląsku. Własnością miasta były okoliczne wioski, lasy, folwarki, a także browar miejski, młyny, cegielnie i 3 palarnie wódki. Działały zakłady przemysłowe i kamieniołomy wapienne.
W rynku, który tętnił życiem, można było spotkać tłumy spacerowiczów i handlarzy, którzy rozkładali się ze swoim towarem. Kamienice otaczały rynek tworząc kształt prostokąta – na piętrach znajdowały się mieszkania, a na parterze sklepy i apteki. Szybki rozwój miasta sprawił, że masowo zaczęli tutaj przyjeżdżać ludzie w poszukiwaniu pracy. Burmistrz Baron, żeby ich tutaj zatrzymać na stałe, zakazał budowy hoteli robotniczych. Zamiast tego zalecał budowanie domów.
Architektura dziewiętnastowieczna Krapkowic
Do budowli zbudowanych w Krapkowicach w XIX wieku zaliczamy najważniejsze budynki i obiekty miasta na przestrzeni dziejów. Okres XIX wieku to okres najbardziej dynamicznego rozwoju tak samego miasta jak i jego okolic, co doskonale widać po opisywanych niżej budynkach i innych budowlach.
- Zakłady Papiernicze
Data wybudowania: 1898 rok, produkcja papieru rozpoczęta w 1901 roku.
Inwestor: Niess u. Werle z Wrocławia.
Zakłady papiernicze w Krapkowicach są jednym z najstarszych, działających do dziś, zakładów przemysłowych na Opolszczyźnie. Bryłę jednej z budowli przemysłowych wieńczy oryginalna wieża.
- Kościół Miłosierdzia Bożego
Data wybudowania: 1858 r.
Inwestor: Gmina ewangelicka
Ewangelicy w 1826 roku otrzymawszy pozwolenie z biura cesarza Prus na budowę kościoła, rozpoczęli zbiórkę funduszy na jego konstrukcję. W 1854 roku odbyło się uroczyste położenie kamienia węgielnego, a 8 listopada 1858 r. nastąpiło jego poświęcenie. Kościół zamknięto w 1960 r. z powodu niewielkiej liczby ewangelików, by w 2004 roku otworzono go na nowo.
- Kirkut
Data wybudowania: 1824 r.
Inwestor: Krapkowicka gmina Żydowska (gmina filialna opolskiego okręgu synagogalnego)
Cmentarz znajduje się na uboczu, nad rzeką Odrą. Teren jest ogrodzony murem kamiennym. Zamiast cmentarnej bramy jest jedynie wyłom w murze. Zachowało się około 50 nagrobków. Znajdują się na nich hebrajskie i niemieckie inskrypcje.
- Most na Odrze
Data wybudowania: 1887 r.
Inwestor: miasto Krapkowice
Uroczyste otwarcie i poświęcenie nastąpiło we wrześniu 1887 roku, koszt budowy wyniósł 186 tysięcy marek.
- Śluza na Odrze
Data wybudowania: przełom XIX i XX wieku.
Inwestor: miasto Krapkowice
- Piece wapiennicze
Data wybudowania: XIX wiek
Inwestor: Rodzinavon Haugwitz
Wraz z rozwojem przemysłu wapienniczego również w Krapkowicach wzniesiono w XIX w. zespół pieców wapienniczych. W piecach tych wykonanych z kamienia łamanego, cylindrycznych lub kwadratowych, o ścianach zwężających się ku górze, wypalano wapno.
- dom zakonny elżbietanek
Data wybudowania: 1866 r.
Inwestor: Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety
Bibliografia
- Lesiuk W., Lis M., Zakłady papiernicze w Krapkowicach, Opole1981
- Chrząszcz J. P., Historia miasta Krapkowice na Górnym Śląsku, Krapkowice 2011
- Sikorski M., Skarby Ziemi Krapkowickiej zabytki i historia, Krapkowice 2011
- Sikorski M., Ziemia Krapkowicka w kręgu zabytków i historii, Krapkowice bdw
- Niepala J., Życie codzienne mieszkańców Krapkowic w XIX wieku (praca podyplomowa)
- http://opolskie.regiopedia.pl/wiki/historia-krapkowic (03.05.2013)
Niezwykle ciekawy tekst, zalecam wszystkim