„Gwiazdka Cieszyńska – Pismo naukowe i zabawne” to tygodnik wydawany w latach 1851–1939. Jego pierwowzorem był wydawany, przez późniejszego redaktora głównego Gwiazdki Pawła Stalmacha „Tygodnik Cieszyński”.
Mimo, że pismo to nie było upolitycznione[1], a umieszczało porady rolnicze czy opowiadania historyczne, zostało zakazane w Galicji, co równoważyło się ze śmiercią wydawnictwa. Wobec tego, wspomniany wcześniej redaktor naczelny Paweł Stalmach, dziennikarz, publicysta, działacz społeczny i narodowy, w jego miejsce zaczął od 1 marca 1951 roku wydawać „Gwiazdkę Cieszyńską”. W której to zamieszczał powieści i opowiadania historyczne, artykuły oświatowe oraz literaturoznawcze, poezję, rozprawki gospodarcze i przemysłowe[2]. W latach 1863- 1864 przekształcono „Gwiazdkę” w pismo polityczne, w pełni popierające walki powstańcze oraz Rząd Narodowy, przy jednoczesnym pełnym antyrosyjskim nastawieniu, co naraziło jej redaktorów na prześladowania ze strony austriackiej i doprowadziło do procesu i aresztowania Stalmacha[3]. W tym czasie pismo miało ok. 1400 subskrybentów, z czego 300 na Śląsku a 600 w Galicji. Czasopismo – choć jego redaktor był ewangelikiem – popierali głównie katolicy, a zwłaszcza bp tarnowski ks. Józef Pukalski i bp sufragan wrocławski – Bernard Bogedain. Po powstaniu styczniowym „Gwiazdka Cieszyńska” stała się najbardziej radykalnym pismem narodowym na Śląsku Cieszyńskim, odegrała ważną rolę w utrwaleniu świadomości narodowej Ślązaków. Na łamach pisma walczono o język polski, polską kulturę i prawa dla ludności polskiej[4], a unikano radykalnych haseł socjalistycznych. W latach 80. XIX wieku Gwiazdka Cieszyńska przedstawiała prawie wyłącznie katolickie poglądy, co związane było z ewolucją duchową jej edytora Pawła Stalmacha, w obliczu zbliżającej się śmierci, zmienił on bowiem wyznanie na katolicyzm. Od 1888 roku gazeta była finansowana przez Katolickie Towarzystwo Prasowe. Na łamach „Gwiazdki” debiutowało wielu śląskich literatów. Byli to m.in.: Karol Miarka, Andrzej Cinciała, Jan Kubisz, Ernest Farnik, Józef Lompa, Bojko, Perges, Robert Zanibal, Juliusz Ligoń. Średni nakład tygodnika wynosił 4 i pół tysiąca egzemplarzy.
[1] Homola I., Prasa Galicji [W:] Prasa Polska 1661-1864, pod red. J. Łojka, Warszawa 1976, s. 239
[2] Ibidem
[3] Homola I., Op. cit., s. 246
[4] Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Katowice 1965, s. 116-117
