Koncert wiolonczelowy e-moll op. 85 był ostatnim ukończonym w pełni utworem Elgara, który powstał w konsekwencji zakończenia I wojny światowej. Jako kompozytor był on już wtedy zapomniany, a koncert miał przywrócić pamięć o nim dopiero po dziesięcioleciach.
AUTOR: Edward Elgar (1857-1934)
Urodził się w katolickiej rodzinie, drugiego czerwca 1857 roku w Broadheath koło Worcester. Jego ojciec – William Henry był organistą w kościele oraz właścicielem własnego sklepu muzycznego. Szybko też ojciec zaczął uczyć Edwarda gry na skrzypcach, organach i fortepianie oraz zabierać syna na spotkania Glee-Club, bardzo popularnych w owych czasach w Anglii amatorskich chórów męskich. W nastoletnim wieku Edward potrafił już zastąpić ojca jako organistra, a także imał innych muzycznych zawodów: skrzypka czy nauczyciela gry na fortepianie. Edward z niewiadomych powodów nigdy nie kształcił się na kompozytora, co w oczywisty sposób utrudniło mu tą ścieżkę kariery, a przez pierwsze kilkanaście lat jego kompozytorskiej kariery, krytycy nazywali go prowincjonalnym samoukiem. W 1889 roku poślubił Caroline Alice Roberts mimo sprzeciwu ze strony jej rodziny. Pisarka stała się bardzo ważną częścią życia Elgara, jego oparciem i natchnieniem. W tym samym roku, w którym Elgar wziął ślub nastąpił przełom w jego karierze. Enigma i jej wariacje przynoszą mu sławę i uznanie, a oratorium Sen Gerontiusa potwierdza jego talent. Od tego czasu Elgar przeżywa wielkie wzloty podróżując po świecie i dyrygując podczas wykonywania swoich utworów. W czasie I wojny światowej Elgar na prośbę Emila Młynarskiego skomponował poemat symfoniczny Polonia, odwołujący się do utworów Chopina i Paderewskiego. Po I wojnie światowej i śmierci żony, którą bardzo przeżył, kompozytor umarł ciężko chory w Worcester w 1934 roku.Tworzył także msze, marsze i koncerty wiolonczelowe.
Inny utwór Edwarda Elgara w naszym cyklu 100 klasyków na 100 wieczorów:
UTWÓR: Koncert wiolonczelowy e-moll op. 85
Koncert w wykonaniu Seattle Symphony Ludovic Morlot pod batutą Xaviera Phillipsa z 2016 roku.
Prawykonanie utworu odbyła się w 1919 roku i okazało się klapą, gdyż Londyńskiej Orkiestry Symfonicznej zabrakło czasu na próby. Sam Elgar również już wtedy nie cieszył się taką popularnością jak wcześniej, a jego muzykę określano jako staromodną, mniej pasującą do epoki powojennej niż edwardiańskiej.
Krytyk londyńskiej gazety The Observer, Ernest Newman, napisał: W ciągu tygodnia krążyły plotki o nieodpowiednich próbach. Niezależnie od wyjaśnienia, smutnym faktem pozostaje, że nigdy, najprawdopodobniej, tak wspaniała orkiestra nie zaprezentowała się w tak żałosny sposób. … Sam utwór jest piękny, bardzo prosty – ta brzemienna prostota, która pojawiła się w muzyce Elgara w ciągu ostatnich kilku lat – ale z głęboką mądrością i pięknem leżącym u podstaw tej prostoty.
Amerykańska premiera koncertu odbyła się w Carnegie Hall w Nowym Jorku 21 listopada 1922 roku w wykonaniu Jeana Gerardy’ego z Orkiestrą Filadelfijską pod batutą Leopolda Stokowskiego. Koncert został przyjęty z niewielkim entuzjazmem, podobnie jak późniejsze wykonania w Polsce oraz Australii.
Prace nad utworem Elgar rozpoczął w wiosną 1919 roku jego premiery. Pierwszy temat do utworu powstał po operacji usunięcia migdałka w jednym ze szpitali w Londynie. Swój koncert wiolonczelowy e-moll op. 85 kompozytor zadedykował Sidneyowi Colvinowi i jego żonie, swoim przyjaciołom.
W latach 60. XX wieku angielska wiolonczelistka Jacqueline Mary du Pré rozpropagowała utwór Elgara na cały świat. To także ten utwór stał się przepustką dla jej zawrotnej kariery. W 1965 roku nagrała Koncert wiolonczelowy e-moll op. 85 wraz z London Symphony Orchestra, którą dyrygował John Barbirolli. Wykonanie to uznawane jest za najlepsze w historii koncertu wiolonczelowego Elgara. Sam kompozytor dokonał dwóch nagrań swojego dzieła z wiolonczelistką Beatrice Harrison w roli solistki. Dzięki du Pré utwór stał się, wraz z op. 104 Dvořáka, jednym z dwóch najczęściej wykonywanych koncertów wiolonczelowych w międzynarodowym repertuarze
Koncert wiolonczelowy e-moll op. 85 Edwarda Elgara ma w przeważającej części charakter kontemplacyjny i elegijny. Sama partytura obejmuje wiolonczelę solo, 2 flety, 2 oboje, 2 klarnety w tonacji A, 2 fagoty, 4 rogi w tonacji F, 2 trąbki w tonacji C, 3 puzony, tubę, kotły i smyczki. Trwa z reguły 30 minut i składa się z czterech części:
Adagio – Moderato (ok. 8:00)
Lento – Allegro molto (ok. 4:30)
Adagio (ok. 4:50)
Allegro – Moderato – Allegro, ma non-troppo – Poco più lento – Adagio (ok. 11:30)
Copyright ©http://empiresilesia.pl
